Sochii yeroo ammaa

Asnake T Erko

Saba keenya kaleessa Ambotti  dhumeef gadda guddaatu nutti dhagahame. Hedduu keessi keenya booye. Qabsootti sabni jiru duuti kan hinoolle ta’us haala kanaan karaarratti namni keenya rasaasa diinatiin yoo dhumu arguun heddu nama gaddisiisa.

Eega haala Ambotti kalee ta’e kanarratti namoonni yaada adda addaa FB gubbaatti yoo kennan arga. Namni kuuni:

-          DhDUO/Foolsii Oromiyaa balaaleffata

-          Namni kuun humna dhabuu keenya balaaleffata

-          Namni kuun waldhagahuu dhabuu keenyatu wareegama hinbarbaachifne kana fide jedha. Yaadonni biroos jiru.

Wayyaanen gara Debretsiyoonin yaada ofii dabarfattee jirti. Ammaa achis akka nama keenya fixuu hedan akeekanii, dhaadataniiru.

Walitti qabnee yoo laallee:

-          DhDUO/Foolisiin Oromiayaa hiriira amma ta’aa jiru nu hinbarbaachisu jechaa turan. Tarii karaa biraatin yoo Wayyanen ummata keenya fixxu irraa qoluuf ammatti humna hinqabnuu baatanii hindhuminaa jechuus ta’a.  Dhugumatti Osoo kaleessa foolisiin Oromiyaa waraana Wayyaanee hidhate san dura dhaabbatee nama hamma tokko ajeesuu danda’us miidhaa guddaa gama Oromootin gaha. Hidhannaa wal hinmadaalle waan ta’eef.

-          Karaa biraatin hiriira amma ta’aa jiru kana hambisuuf yaamicha hedduutu godhame, garuu dhaabsisuun hindanda’amne. Sababiin isaas waan diinni ummata keenya kakaasef osoo hintaane ummanni gubannaan inni qabu waan irraan gateef. Ummanni yoo diinni balbala isaa duraan saamee fe’ee dabarsu laalee dhiisuu waan dadhabeefi. Gubannaan, hidhaan, ajjeechan daangaa darbee gabrummaa baachuu dhadhabeeti. Saba gabrummaa baachuu na gahe jedhe dhoowwan hindhaabu.

-          Wayyaanen karaa biraa hiriira bahamu kanarratti jeequmsa kaasuf gara waldhabdee sabaaf sablammootaa jijjiiruf, walitti bu’iinsa amantii gochuuf hedduu akka ifaajaa jirtus argaa jirra. Yeroo ammaa hiriirri kuni futtaafatee yoo itti fufe gara hintaane, homtuu too’achuu hindandeenyetti deemuus mala. Kuni Wayyaanedhaaf guyyaa baasuu mala.

Maal taana ree? Akka yaada koo:

-          Haala yeroo ammaa kana keessatti DhDUOn ummata keenya hamma gandaatti dammaqiinsa kennuu. Kunis kaabinee hattuu achitti ummata saamaa jirtu buqqisanii ummanni namoota isa dursan akka filatan gochuu. San booda dammaqiinsa qabsoon kuni kan sabaaf sablammota biraa waliin osoo hintaane kallaatiidhan kana Wayyaanee waliinii ta’uusaa, kan amantii osoo hintaane kan Wayyaanee waliin ta’uusaa ummata keenya odeeffannoon hindhaqqbne, keessattuu fagoo jiru sirriitti hubachiisuu

-          DhDUOn milishaaf foolisii ofii hidhachiisuu, ummanni akka hidhatu hiree kennuu, kan dur irraa hiika turaniif deebisuufii. Raayyaa ittisa biyyaa keessaa kan saba keenya ta’e dammaqsuuf aka saba isaa bira dhaabbatu gochuu.

-          San booda akkaatan itti fincilli ka’u kan naannaa tokkoo qofti ka’ee dhumu osoo hintaane giddu galeessumaadhan akeekamee walbira guutuu Oromiyaa finciluu. Innis hojii dhaabuu, gabaa lagachuu, karaa cufuu kkf karaa miidhaa saba keenyarraan osoo hingeenye waldhageettidhaan sochii Wayyaanee dhaabu gochuu. San booda yeroo gabaabaa keessatti kan hara wayyaanen nu fixaa dhaadattu kuni jijjiirama, Tophiyaa dinnagdeen ishii gaafa dhabbatu diinni osoo hinjaalatin harka kennaa deema.

-          Kana gochuuf immoo wal balaaleffachuu dhiifnee namuu hamma qabuuf beekun wal utubuun heddu murteessadha. Aangoo hinargamin kanaaf dursanii maqaa walxurreessuu dhiisun hedduu murteessadha. Saba keenya diinni marsee jiru kana laalun, boruuf yaadun hedduu murteessadha. Dhugaa jirurratti hundaa’anii socha’uun hedduu gaaridha. Humna diinaa beekanii akkaataa barbaachisuun socho’uun gamnummaadha.

-     Biyyota alaa kanattis saba keenya cinaa dhaabbachuudhan akka haala jiru kana addunyaan hubatu karaa xalayaa, midiyaafi hiriiran hojjechuun hedduu barbaachisa.

Waaqni qalbii nuuf haa kennu, saba keenyaf waliigaltee haa kennu, diina keenya haa doomsu!

DHDUO Irreecha Barii

Asnake T Erko

Torbee darbe keessa waayen DHDUO dhimma oo’aa ta’ee turre. Dhimma irreechaa nu jalaa booressa jennee waan yaaddofneef mee waayee kana Irreecha barii walitti haa deebinu waliin jechuu keenya niyaadattu. Keessattuu garee biyya keessaa Lammaa Magarsa akka Irreecha 2017 irratti Hora Arsadiitti akka haasa’u fedha qaban fi garee keessattuu biyya alaafi keessaa kan Lammaan irreecharratti haasa’uu hinqabu jedhan jidduu mormii cimaatu ture. Ani warra akka irreecharratti hinhaasofne jedhe san keessaa tokko. Ammas gaabbii hinqabu. Seera Gadaan tume tiksuun mala marii hinqabne waan ta’eef.

Kunis kan agarsiisu DHDUO siyaasa Oromoo keessatti ajandaa ta’uu danda’uu isaati. Ji’oota muraasa dura dhimmi DHDUO ajandaa Oromoo ta’ee namni akka DHDUO haasa’u bakkee isaanis kennu hinjiru ture. Har’a garuu dhimmi kuni bakka argachaa dhufeera. Siyaasatu amala akkanaa qaba.

Haata’u malee garuu DHDUO duuchumaan haa deeggarru jechuu dura sirriitti gargar baafnee haa laallu. DHDUO kuni kami? Maal ture? Har’a hoo maalirra jira jennee adda yoo baafnee deeggaruuf dhiisudhaaf, mormiidhaf deebi’aadhaaf ifa nuuf ta’a.

Akkan ani itti hubadhutti DHDUO kuni lama:

1-      DHDUO Wayyaanef dalaguuf socho’u

2-      DHDUO saba Oromoof dalaguuf socho’u

Mee tokko tokkoon haa laallu:

1. DHDUO Wayyaanee

DHDUO ummamni isaa Aadeti (Tigray) keessa yoo ta’u akka hayyoonni siyaasaa ibsaa turan kan hundeeffame ABO fi Wayyaanen waan waliigaluu dadhabaniif wayyaanen ummata Oromoo qabachuuf bakka bu’aa isaanii uuman. DHDUO nis baroota dheeradhaaf ajajuma Wayyaanee kana fiixaa baasaa, ummata keenya miidhaa turuun waan halamuu miti.

Waggoota 25 darbaniif saba keenyarratti shira xaxaa, morka dhaabolii Oromoo seenanii waan isaan mormu hundaa wayyaanedhaan ajaja itti kennamuun saba kenya hiisisaa, biyyaa baasaa, kaan ajjeesaa turaniiru. Hojii hojjetan kanaaf immoo akka badhaasa qabeenya ummataa saamanii jiru. DHDUO adda durummaadhan hogganaa warri ture, gosaan Oromoo qoodudhaan lafa Oromoo garee tokkof qoodudhaan garee kaan buqqisuudhaf saba Oromoo akka wal shakku godhaniiru.

Kana bira darbee magaalota xixiqqoo kan akka Sandaafaa faa guututti diinatti gurgurataniiru. Ofii saamaa warra isaan falme immoo matta’aa sababa jedhuun ari’aa turaniiru. San bira darbee gareedhan walqoodudhaan wayyaanedhaaf dabarsanii wal kennuudhan saba keenya ficcisiisaa turaniiru. Hamma har’aa ilmaan Oromoo mana hidhaa keessatti affeelamaa jiran kana Wayyaanen kophaa ofii qabdee hinhiine, kan hidhee hiisise DHDUOdha. Kan kanaa ala isaan aagoo itti hinqabne hoggantoota olaanoo dhaaba mormitootaa garuu DHDUO hidhuuf hiikus hindanda’u, kana sirriitti hubatamuu qaba. DHDUOnis garuu tapha san keessaa ala hinturre.

Wayyaanen saboota biroo afaan Oromoo beekan nu keessatti guddatan ramaduudhan, akka isaanif caalaa amanamoo ta’an waan baraniif hedduu itti fayyadamanii jiru. Kan yoon jedhu sabaan Oromoos ta’ee kan nu ficcisiisaa ture hinjiru jechuu miti.

DHDUO dawoo godhachuudhan warri saba keenya saamaa, hiisisaa, ajjeesisaa kaan biyyaa baasaa turan yakka sanirraa halkanuma takkatti bilisa bahan jechuun badiidha. Warri isaan hiisisan, biyyaa baasan ajjeesisan akkasumas maatif qabeenya isaanirraa buqqisan suni ammallee kuun baqarra, kuun mana hidhaa, kuun akka qabeenya ofii dhabee hiyyoometti kuun ajjeefamee dhugaa isaan dhabetti waan jiruuf DHDUOn akka ummanni deeggaru barbaannan sirritti of qulqulleesanii, yakkamaaf shakkamaa of keessaa baasuu qaban. Sirritti ummata ofii hubachiisuu danda’uu qaban. Kana hingodhan taanan garuu xurii fi gumaa warra nama fixee ofirratti baatanii ummatatti seenun salphaa miti.

2. DHDUO saba Oromootif dalaguuf socho’u

Akkuma argaa jirru ji’oota muraasaa as DHDUO keessatti waan haasa’amee hinbeekne, waan godhamee hinbeekne yoo jedhaniif godhanis agarreerra. Hamma dubbatan gochuus baatan hamma tokko kan dalagan mul’ateera. Irreechi isa keessaa tokko. Gareen DHDUO amma harkaa qabu kuni haalli itti deemaan jiru haala abdii keenu fakkaata. Haata’u malee garuu garee olitti ibsame kan ummata ficcisiisaa turan kana of keessaa dhaban jechuu miti.

Egaa gareen amma aangorra jiru, kan Lammaa Magarsaatin hogganamu kuni dursee yakkamtoota of keessaa qulqulleessee malaaf suutan ummata ofii hidhachiisaa, Milishaa ummata keenya fixaa jirtu, kan dabballummaan dogoggoraa baratan, farra ummataa malee tola ummataa hingorfamin san diigudhaan caasaa Gadaa Oromoo deebisanii ijaarudhaan saba isaanii kiisuu qabu.

Ummata hidhan kan aangoo itti qaban hundaa hiikun jalqaba dubbiiti. Kan hamma ammaa hiikan kuni gahaa miti. Sabni Oromoo biyya isaarratti waan mirga isaa gaafateef hidhame malee hatee miti. Kuni martuu hiikamuu qaba. Kan isaan aangoo itti hinqabne akka jiranis hubachuu qabna. Garuu warra kanas hiiksisuuf dhiibbaa gochu qabu. Diinnis yoo isaan kana godhan callisee waan hinlaallef ummata keenya hidhachiisuun mala gaaridha.

Qabeenya Oromoo sababa Investimentiitin alagaan guurrate kana ummataaf deebisiisun waan salphaa ta’uus baatu ummanni yoo hidhachaa deeme akka qabeenya naannaa ofii too’atu gochuun itti deemuu danda’u. Sabni keenya dhaabolii siyaasaa biyya alaa taa’anii dhaamsa qofa itti dhaamaniif ibsa tarreessan ifatee jira. Carraan amma biyyatti saba dammaqe kana miira isaa eeganii akka mirga isaa kabajchiifatu gochuu eenyuyyuu caalaa DHDUO garee lammeessoo kana harka jira.

DHDUO gareen lammeesson kuni yoo dhuguma alagaa caalaa ummata ofii amanee sagantaa saba isaa tajaajiluufi mirga saba isaa eegsisuurratti xiyyeeffate warra isaan morman hedduu hawwatuuf gargaarsa argachuu salphaadha.

Kana ta’uuf garuu caasaa diinaf ijaarame, kana biyya keessafi biyya alaa kanattis dantaadhaf jedhee saba isaa gurguruuf Wayyaanen ijaarratte suni diigamuu qaba. Yakkamtoonni yakki isaanii galmaayee guyyaan itti gaafataman akka jiru baruu qabu. Kana yoo hintaane ta’ee walumatti qabaadhan DHDUO deeggaruu qabna jedhamee iyyamu ta’e kan kana dura maqaa dhaaba kanaatin miidhame hedduun waan jiruuf gaara dhiibuu ta’a. Alaaf biyya keessattis DHDUO dura kan dhaabbatu hedduu ta’a. DHDUO garuu ammas carraa guddaa qaba:

      Caasaa foolisifi ummataa hamma gandaa harkaa qabu

      Dhaaboliin siyaasaa Oromoo harca’aa dhufaniru, ummanni abdii irraa kutateera

      Sabni dammaqee seenaa duriin osoo hintaane hojii har’a arguun amanuu jalqabeera.

DHDUO akkanatti yoo adda baafnee laalle malee duuchumaan haa deeggarru jedhanii yoo namni morme wal abaarun sirna miti. Ani kanan jedha, isini hoo?

“GAANGEEN TAKAALLAA KUTATTE” JENNAAN, “OFITTUU GABAABSITEE” JEDHAN

SEENAA Y.G (2005)

Qabsoon Oromoo Biyya keessaa fi alatti gaggeeffamaa jiru, suduudaan Oromoof osoo hin taanee, dina keessaa fi alaa, Diina Ollaa fi baar gamaaf ,akkasumas,  addunyaa maraaf waan dhaamaa jiruutu jira. Ergaan ifatti mul’isaa ykn dabarsaa jiru, waan lafa keessaa qotanii ykn qorannoo gaggeessanii bira ga’an odoo hin taanee, ifuma . kaleessa Biyya Itoophiyaa keessatti Ummati kum sagalee wayyabaa qabaa, gurraa laadhaafii yennaa jedhamuu , of tuulummaan maal fiddu ? warri jedhan , waan inni fiduuf taa’uuf itti gaafatamoo ta’uuf jiru.

Kaleessa Oromoon aadaa dimokiraasii qabaa, Ummata nagaa jaalatuu jennee wayita of ibsinuu, waan sun ka dur dabree jedhanii kan isaanii , isa mana hidhaa nama irratti ijaarsiisuu babal’isuuf arreedaa turan sun boollatti galee, Ummati kabajamaan isaan ukkaamsuf yaalaa turan, Ummata dhugaa qabu akka ta’ee ifatti itti argisiisaa jira. Shirri isaan waggaa meeqa dhama’anii irratti hojjachaa turan, guyyaa tokko fi lamatti fashalee , Saba qalbii qabeessa ta’uu fi Ummata nagaaf dursa kennuu ta’uu ifatti mirkaneessaa jira.

Baroonni fi guyyaan adeemsa isaanii hin dhaabnee. Shirri Oromoo irratti hojjatamu hin dhaabbannee. Hidhaa ajjeechaan Ummata kana irratti raawwatamuu jabaatee itti fufeera. Oromoo dachee irraa dhabamsiisuuf hammenyi hojjatamuu daran jabaateera. Hin dhaabbannee. Oromoonis Qabsoo gabrummaa of irraa darbachuuf gaggeessuu gonkumaa hin dhabnee. Gootummaa isaan Shira diinaa irra aanee, dhugaa isaa mul’ifachuuf wareegama ulfaataa kafaluu itti fufee jira.

Qabsoon Oromoo hanga bara 2015tti diina dandamachuu fi diinarraa aanuuf hedduu hojjachuu akka qabnuu nu akeekaa ture. Sun wareegama Ilamaan Oromoo kafalaniin sadarkaa isaa ol butatee jira. Kaleessa diinni hidhaa fi ajjeechaan qabsoo keenya ukkaamsuuf yaaluu, hidhaa fi ajjeechaan isaa hegaree isaaf akka hin tollee ifatti itti mul’isee, Qabsoon Oromoo sadarkaa murteessaa irra ga’ee jira. Bu’aa ba’iin qabsoon Oromoo keessa dabree akka laayyootti ykn akka dantaa ofitti kan dubbatanii mitii. Ofirra gootummaa raawwatameef bakka kennanii , imaanaa warra wareegamanii bakkaan ga’uuf waadaa haaraa yeroo itti seennudhaa.

Har’aa Oromoon sodaa tokkollee hin qabu. Hamma fedhee hidhamee ajjeefamuu, hiraarfamee biyyaa godaansifamuu, qabsoon isaa jabaacaa ka deemuu malee, gonkumaa kan hin dhaabbannee ta’uu humna addunyaa kanarraa kamiifuu ifa ta’eera. Wayyaaneef har’aa sodaa tokkollee hin qabnuu. Nagaa dursuuf jechaa wareegama Ilmaan keenyaa fudhannee jirra. Nagaa dursuuf jecha, ajjeechaa ajjeechaan deebisuuf yeroo itti fudhannee jirra. Nagaa dursuuf jecha, guyyaa saafaa ayyoo keenyaa fi abboo keenya awwaallannee jirra. Kun itti fufaa fi dhiisaa isaa wayyaaneetu ofiif jedhee murteessa malee , deebiin isaa ummata Oromoo harka hin jiru.

Gaangeen takaallaa kutattee , jennaan, Ofittuu gabaabsitee jedhanii, mammaakisuma oromooti. Gaangeen takkaallaa keessaa ba’uuf jettee takkaallaa yoo kuttee, takaallaa sanumaan gabaabsanii deebisanii hidhuu. Duraan haada bal’aa ka qabduu gabaabsitee of dhiphiftee. Sochiis ta’ee jireenya of dhorkite. Wayyaaneenis akkasuma. Wayyaaneen waan kanaan duuba raawwattuu hundaan, gatii baasuu ofitti dabalaa yoo deemtee malee, Ilmaan Oromoo wareegamanii Biyya isaanii Bilisoomsuuf murteeffatan irratti dhiibbaa bulchiitu tokkollee hin qabduu. Wayyaaneen guyyuu waa hundaa ofitti dhiphisaa jirti. Wayyaaneen mukarra teessee muka hamachuu hanga hin dhiifneetti,  hegereen ishee badaa deema.

Namoonni tokko tokko yaaddoo qaban. Waraana ishee nurratti bobbaaftee nu ficisiiftii kanneen jedhan hedduudhaa. Garuu wayyaaneen kana raawwachuun dura Oromiyaaa keessaa bara baraaf ba’uu murteeffachuu qabdii. Wayyaaneen kana booda waraanaan Ummata kana dorsiisuun mataa isaa , gatii guddaa ishee kafalsiisa. Waraanaan mitii shirri karaa somaalee Ummata keenya miidhuuf gaggeessitee, waan Oromoo keessatti Umeeyyuu ishee rifaasisee jira. Addatti Ummati kabajamaan kun, ijaa ba’uuf jarjaru dhiisuu isaatti rifatanii jiru. Sochiin wayyaanee kamuu kana booda kufaatii ishee kan shaffeesisu malee, kan ishee jiraachiisuu hin ta’uu. Shirri kamuu kufaatii wayyaanee ariifachiisa.

Kanaaf wayyaaneen sochii Oromoo dura dhaabbachuu irra , yeroo lama sadii dhaabbatee yaaduu qabdi. Qabsoon Oromoo gonkumaa duubatti deebi’uu hin qabu. Hin deebi’uus. Wareegama itti kafalleef gumaa argachuu qabana. Gumaan keenya Bilisummaa qofaadhaa. Oromoon dhiiga isaan Biyya itoophiyaa keessatti murteessaa ta’uu mirkaneeffachaa jira. Kun ammo galma isaa osoo hin ga’iin hin dhaabbatu. Dhaabbatees nagaaf hn tolu. BAKKI IRRA JIRRU, DUUBATTI DEEBINUS NUUF BADIIDHAA. KANARRA TARKAANFACHUUTU NUUF WAYYAA QABA.Waraana nutti dulchiftii fi hidhaa fi ajjeechaa nutti hammeessitii jennee waa hundaa keessa qabachuun barbaachisaa miti. Kanarra mudduu qabna. Fallisaa kanuma.

Namoonni hedduun Ummati keenyaa Oromiyaa guutuu socha’uu irraa hamileen itti dhaga’amee, Ummata kana qawwee hidhachiisaa jedhanii dubbatu dhageenya. Adeemsa kana hedduu itti yaaduu barbaachisa. Kanarra hojjannee warra wal hin gannee fi walitti hin dhukaafnee ta’u keenya mirkaneeffachuu nu barbaachisa. Lammiilee keenyaa qawwee diinaaf baatanii jiran gar tokkotti deebisuu qabna. Ummata Oromoo wayyaba qawwee hidhachiisuun dansaa ta’ee, wayyaaneenis waraana ishee keessaa irra jireessii Ilmaanuma Oromoo ta’uu isaanii hubannee maalitti wal akeekaa akka jirru haa hubannu. Wayyaaneen dheekkamsaa fi diddaa keenyaanu lafa geessee jirtii. Hegaree ishee yaaddeessu keessa haa galchiinuu. Isa booda qawwee yoo hidhannees nu hin miidhu.

Wayyaanee gaangee saniin tokkuma . yoo ofiif jettee karaa irraa maqixetti deebitee, hegaree ishee haa tolfattu. Nuuti wareegama dachaa kafallee mirga keenya ni goonfanna. Garuu isa booda waliin jiraannaan gonkumaa waan hin yaadamnee ta’uu isheen itti haa dhiphattu. Ajjeechaa fi hidhaan ishee Araara jaarsummaa irra dabree jira. Ofittummaa fi of tuulummaan isaanii hegaree isaaniif ragaadhaa. Kanaaf Oromoon ofitti boonee waan hojjataa jiru hundaatti jabaachuu qaba. Shira wayyaanee hundatti dhimma baanee mirgaan ni galla. Bilisummaa keenyaa Biyyuma keenya irratti labsanna. Diinatu nurraa deema malee, of tuulummaa fi ofittummaatu nurraa gala malee nuuti bakkatti gallu hin qabnuu. Mana keenya keessa jirraa jabaadhaa. IRREECHII BARANAA KAN MILKII NUUF HAA TA’UU. Oromoo waan uumamakeetti bakkatti deebisuuf bakka jirtutti hojjadhuu. Dhugaa kee bakkatti deebisuuf akka nama dhunfaattis ta’uu walootti hojjadhu. Hegareen keenya ifadhaa. Nuuti ol deemaa jirra. Jireenya keenya tokko jennee eegalla. Kan jireenya isaa fixate maraatuu itt haa dhiphituu jabaadhaa.

HORAA BULAA !

DHDUO qaxxaamura karaa seenaa irratti

Waliin dhabbannu humna taana, humna waliif taanu diina keenyarra oolla!

Egaa akkuma hundi keenyaa agarru diinni saba Oromoo hangafti har'a Wayyaannee ta'uun wal nama hingaafachiisu.
Wayyaanenis kan saba Oromoo cabsite waan Oromoon sodaatef ykn barnoota dhabeef ykn heddumina dhabeef osoo hintaane mala baafachuudhani. Malli isaan waggaa 30 dura dangaa Ertiraa taa'anii mala humna Oromoo ittiin adda facaasan baafatan suni waan xiqqaa hinturre.
Dhaaba maqaa Oromootin dhaabanii, ofiimmoo humna dhoowwanii akka barbaadanitti yeroo barbaadanitti nama Oromoof osoo hintaane isaaf hojjetu qofa achi teechisuun DHDUO fi ummata adda tiksaa turaniiru.
kanarraa kan ka'e sabni Oromoo hubannaan inni DHDUOdhaf qabaachaa ture warra alagaaf hojjetu jedheeti. Nama achi keessaa saba isaatif quuqame dafanii qorannoodhan achii ari'uun hidhuufi ajjeesun Wayyaanen hamma ammaa milkooftee turet. Milkiin suni garuu amma xumuramaa jira fakkaata.
Yeroo jalqabaatif ummanni Oromoo DHDUO keessaa kan saba isaatif quuqaman baayyachaa waan dhufaniif dhaabni kuni quuqqaa saba isaa dubbachaa waan dhufeef sabboontotnni hedduun itti makamaa waan dhufaniif guyyoota kurna darban keessa qaxxaamura seenaa agarre. Ummannis yoo dhuguma saba keenya bira dhaabbattan isin bira jirra jedhee afaan guutee dubbate.
Amma kan hafe kaa DHDUO waan jedhan san hojiin mul'isuu qofa.
Hamma kana duraa kan agarre DHDUO waan ummata ofii shakkuuf ykn sodaatuf marii kamuu hinhayyamu ture, fedha ummataa hineegu ture. Halli amma jijjiiramaa jiru kuni garuu DHDUOdhaaf carraa hinargamne uumee jira. Hiree guyyaa rakkina dhalate kanaan walitti qabatee uumame kanatti fayyadamuun DHDUOn ummata ofiitif amanamoo, saba ofiitif quuqamoo ta'uu isaanii hojiidhan mul'isuu qabu.
Kana godhanii argamnaan sabni keenya yeroo ammaa dhaabolii siyaasaa isa sobaa bahan kana waan ifateef gara DHDUO goree biyya ofii wanni hindhuufanneef hinjiru. Dhaabonni siyaasaa ibsa sobaa baasudhaan, waamicha ofii keessa hinjirre yaamudhaan hamma ammaa uummanni keenya filannoo biraa waan dhabeef owwaachafii ture, amma garuu isaan ifatee jira. Dhaaboliin siyaasaa hedduun seenaa ta'anii hafaa jiru. Sababiin isaas yeroo ummanni dhugumaan rakkatee diinni itti taphate kana waan of biraa dhabeef.
DHDUO carraa lafa duwwaa argatte kanaan fayyadamuudhan moo'annoo seenaa argachuu danda'u ta'a. kunis kan ta'uuf:
- caasaa biyyattii keessatti harkaa qabu
- humna namaa homtuu gaaf Afrikaa keessatti hinqabne harkaa qabu
- Foolisii, waraana akkasumas miseensota qabu
- dargaggoota biyyaa kan carraa argameen saba isaatif qabsaa'uu barbaadu harkaa qabu

kanatti fayyadamuudhan DHDUO wayyaanee jalaa suuta suuta loo'aa deemuu danda'u. Keessattuu carraa rakkoo dhalatee kanaan saba ofii madeessan araarfachuudhan jalqabuu qabu. Namoota hidhaman aangoo isaanii jala jiran hiikuu. Wayyaanen akka saba isaanitiin walitti isaan buusuf hojjettu beekudhaan harka wayaa jalaatin saba isanii ijaarun mala marii hinqabne.

Silas yoo hamma fedhan wayyaanedhaaf amanamoo ta'anillee wayyaanen isaan shakkitee ykn ari'uu ykn hidhuu ykn ajjeesuu hindhiiftuu seenaa hojjechuun boruuf dhala ofiitif waan lafa kaahudha.

DHDUOn carraa argame kanatti fayyadamuudhan osoo dargaggon Oromoo abdii isaanirraa hinfixatin dhaaba Oromoo ta'uu danda'uu qaban.
Yoo DHDUOn garuu carraa kanatti fayyadamuu dadhabdee sodaadhan carraa kana dabarsite, sabni Oromoo silas yeroo dhiyoo keessatti waan tokkorra gahuun isaa hinooluu, garuu seenan isaan gaafachuus hinoolu.
DHDUO carraa akkanaa lammate deebitee hinargamtu waan ta'eef itti fayyadamaa. Yoo saba keenya cinaa dhaabbatanii salphina kana keessaa baasuf karaa akeektan deeggarsi mara keenyaa isin waliin jira.

Yeroon Oromoo gaheera --- injifannoon dhiyaatera

SEENAA  Y.G (2005)

Qabsoon Oromoo diina miti, Oromoonuu duubatti deebisuu hin danda’uu. Oromoon Qabsoo shidamtee dhiisuun qaba jedhee osoo keessaa dhaabbatu yaaleyyuu, sochiin jiru dhaabbachuu hin danda’uu. Maaliif ? jennaan, bara Bilisummaa irraa fagoo jiruuyyuu hin dhaabbannee, Bilisummaatti dhihaatee dhaabbachuu waa hin dandeenyef. Qabsoo Ummata Oromoo maraa hirmaachisu kanarra ga’uuf wareegama Ulfaataa itti kafalle. Amna dheeraa deemne. Sochii har’aa kana uumuuf bu’aa ba’ii fi miidhaa gurguddaa liqimsinee bira dabarre. Har’a akka kaleessaa yoom akka ebaluu …..jennee hawwaa hin jirru. Yoomuma tokko taana ? jennee keessa keenyatti gooma’aa ykn komachaa hin jirru. waan yeroo dheeraaf yaadaa fi barbaachaa turre irra geenyee jirra. Dadhabbii waggaa 30 ol booda waan barbaannu irra geenyee jirra.Qabsoo Ummata Oromoo ykn gaaffiin Oromoo deebii akka hin argannee Oromoon gootummaan argisifachaa fi raggaasifataa jira. Waan barbaannu bira ga’uuf haala nama gammachiisuun daandii eegallee jirra.

Waan eegallee kana yoo kunuunsinee fi caalaatti sochii keenya hundaa dantaa keenya waliin Naamuusaan yoo gaggeeffannee , Injifannoon keenya dhihoodhaa. Dhalli Oromoo waan hubachuu fi jabiinaan irratti hojjachuu qabnuu qabxiilee  4 kaasuun barbaada. Bakka jirrutti halkanii fi guyyaa kan irratti hojjannuu, akka dhuunfaattis sabaattis kan irratti bobbaanu.

1. Hegaree HIWAATOOTAA FI TIGIROOTAA  guutummaatti yaaddoo keessa galchuu,

2. Qabsoon keenya dhageetti akka argatuuf, Biyyoota wayyaanee utubaa jiran rifaasisuu

3. OPDO bifa kamiinuu haa ta’uu, wayyaanee jalaa baasuu 

4. Saboota cunqurfamoof jaalala addaa argisiisuudha.jedheen yaada.

1. Hegaree Hiwaatootaa fi Tigirootaa yaaddoo keessa galchuu,,

Akka walii galaatti qabsoon keenya jabaataa deemnaan , wayyaaneen shira saboota nurratti kaasuuf yaaluun fashallaan , tarkaanfiin itti aanu qabeenyaa horataniif yaadda’uutu dhufa.Biyya har’aa dhaadataniif kanarra dantaa dhuunfaa isaanii dursuutu itti fufa. Kun haqa. Qabsoon Ummataa jabaachaa deemnaan, waraanni itti abdatan aantummaan isaa Ummataaf ta’uun mirkanaa’aa akka deemuu ni beeku. Kanaaf, Madda qabeenyaa isaanii fi Kubbaaniyyoota isaanii kanneen ta’aan, Finfinnee, Hawaasaa , Bahirdaar, Adamaa, Dirree dhawaa, kkf irratti jabiinaan hojjachuu nu barbaachisa. Bifa addaan ammo Finfinnee fi Naannoo ishee guutummaatti hojiin alaa gochuun barbaachisaadhaa. Kan har’aa Naannoolee Ollaa keenya ta’an nutti kaasaa jirtuuf, qalbiin keenya gama sanatti akka deebi’uufiidhaa. Kana hubachuu nu feesisa. 

2. Qabsoo keenyatti dhageetti Horuuf,

Qabsoon keenya dhageettii argachaa dhufuun haqa. Dhageettin kun kanuma dhaga’anii callisan ta’eera. Kanaaf yaaddeessaa ta’uu beeksiisuuf osoo hin jaalannee , Biyyoota akka Chaayinaa, Ingilizii, Ameerikaa, Jarman, Faransaayii, kkf, akka dammaqan gochuuf Oromiyaa keessa jiru. Kanaaf itti yaadu barbaachisa. Keessattuu Ingiliziin humna nu fixaa jiru haalaan ijaaraa fi maallaqaan gargaaraa jirti. Ameerikaan gargaartus hanga tokko ibsayyuu irratti baaftii. Ingilizii fi chaayinaan garuu suduudaan dhumuu keenya hayyamanii irratti hojjachaa jiru. Kanaaf Dhabbadhaa jechuuf ykn nu dhaggeeffadhaa jechuuf karaa dheeraa hin yaadinuu itti haa yaadinu.kubaaniyaa Oromiyaa keessaa qaban keessa ijoollee Oromoo 1000 oltu qacaramee hojjata. Kun carraa gaariidhaa dhimma itti haa baanu.

3. OPDO wayyaanee jalaa baasuu :

Shirri wayyaanee hangafummaan karaa OPDO raawwatamaa jira. Akkasuma kufaatii wayyaanee OPDO keessaan ta’uu akka maluu carraa hedduutu jira. sa’aatii dhumaattu taatu, OPDO bifa kamiinuu haa ta’uu wayyaanee jalaa baasuun murteessaadhaa. Humnaanis ta’uu jaalalaan. Gorsaanis ta’uu, akeekkachiisaan. OPDOn qabsoon jabaachaa deemnaan galagaluun ishee hin hafu. Yeroo sanatti waan itti fayyadamuu dandeenyu hedduudhaa qalbiidhaa qabaadhaa. OPDO wayyaaneetti galagalchuun , ammuma qabsoon keenya jabaachaa deemee laafachaa deema.waan fagoottii hin argannee dhihootti argachuuf nu gargaara. Wayyaaneen OPDO qabattee seenuun ni dhaabbata. Dachee keenya keessatti argamuuf sababaa dhabdii. Kanaaf qabsoo keenya jabeeffachaa OPDO jalaa diiganii ofitti dabalachaa deemuun hedduu dansaa ta’aa. Inumaa duubarra wayyaaneen kufuu akka qabuu caalaatti kan barbaadan isaan ta’uu. Yoo ijifannee, Ummata keenya biraa galata argattu. Yoo wayyaaneen jiraattee ammo…….kanaaf kufaatii wayyaaneef hojjchuun waan hin hafnee. Kanaaf dantaa keenya ilaallachaa tarkaanfanna taanaan, isa qabsoo Ummataatti amanee ofitti dabalaa deemuun, waan nu laaffisuu hedduu qaba.

4. Saboota Cunqurfamoo ilaalchisaa :

Saboonni Oromiyaa keessa jiran yaadda’uun hin hafu. Wayyaaneen kanneen akka somaalee, adaree kkf Oromoon isin liqimsaa jechuun hin hafu. Kanaaf dantaa keenya dursina taanaan diina xiqqeessuun furmaata waan ta’uuf, Saboota hundaaf jaalala addaa kennuffin barbaachisaadhaa. Inumaa isaaniif wabii akka taanutti irrattti haa hojjannu.

Walumaa galatti wayyaaneen hojii nutti heddummeessuu yaalaa jirti. Kana malees, Hiwaatoonni saboota biraan nu rukuchuuf yaalaa jiru. Injifatamaniyyuu saboota biroon nu rukuchuu barbaadu.kasaaraa saboota biraan nurratti hojjachuu barbaadu. Kanaaf Oromoon kan yeroo kamirryyuu caalaa waa afuritti dhimma ba’uu qaba.

A. Baayyina isaatti dhimma ba’uu:

Baayyinni keenya lakkoofsaan qofa ibsamuu hin qabu. Hojiidhaanis akkasuma mirkanaa’uu qaba. Kanaaf baayyina keenyatti dhimma baanee, humnaan diinaa ol ta’uu mirkaneessuu qabnaa. Kunis kan ibsamu qabsoo eegalamee keessatti qooda fudhachuu kan ammaarraa daran jabeessuudhaan ta’aa

B. Oromoon Marti qe’ee isaa qulqulleessuu:

Waliif birmachuun akka jirutti ta’ee, Oromoon bakka jirutti qe’ee isaa qulqulleessuuf humnaa fi dandeetti akka itti qabuu beeksiisu qaba. Lafa isaa yoo dhuunfatee akkaataa itti of bulchuu irratti  wal dhaggeeffatee itti fufuf qophaa’uu fi wal qopheessuu qaba.qe’ee keenya qulqulleessuu, diina wal harkaa fuudhanii mana isaatti qajeelchuu.

C. Toftaa sochii warraaqisaa wal faana gaggeessuu :

Wayyaanee rifaatuu kan seensisee jiru, Ummati Oromoo yeroo gabaabaa keessatti wal faanaa qabsoo gaggeeffachuu ykn qindeeffachuu danda’uurra ga’uudhaa. Kun jabiina keenya. Sochii har’aa itti jirru irraa gonkumaa duubatti deebi’uu hin qabnuu.wareegama ulfaataa baasuu filachuu nu wayya. Kanaaf qabsoon kun gama hundaan gaggeeffamuun itti fufu qaba. Bifa isaa gegeeddaruu fi bakka isaa gaggeeddaruun , xiyyeeffannaa isaanii cabsuu ni danda’ama. Guutummaa Oromiyaa ergaan takkaa ka’uun filatamaadhaa. Yoo haala gara garaan mijatuu didee yoo xiqqaatee bakkootiin sadii qindaa’uu danda’uu. Gonkumaa diinaaf yeroo laachuun barbaaachisaa miti.

Qabsoon Oromoo kanarra jabaachuuf jira. Diina qofaa osoo hin taanee nuuti mataa keenya gama hundaan qophaa’uu barbaachisa. Toftaa adda addaa qopheessuu qabnaa. Haa jabaannu . gama hundaan itti haa qophoofnuu. Finfinnee irriiba dhawwuus haa eegalluu. 

Hundeen gabronfataa achii . ITTI QIYYAAFADHAA. 

HORAA BULAA !

Yeroo Oromiyaa baraarru yoomuu caalaa amma!

Asnaaqaa T. Irkoo tin

Miseensota DHDUO, Foolisii Oromiyaatifi Oromoota Waraana Biyyooleessaa keessa jirtaniif;

Osoo teenyee dubbii fagootti laalluu rakkinni maatii keessaniif keenya biras gaheera, yeroo biyyaaf firroottan akkasumas maatii keessan cinaa dhaabbatan amma!

Tigroonni gorsaafi deeggarsa biyyoota hedduurraa argataniin, akkasumas qabeenyuma biyya Oromootin gorsitoota bitatanii aangorra turuufi biyya Oromoo balleessuf tooftaa qiyyaafatanii argaa jirra, jirtu.

Hamma ammaa namuu rakkoo halaalatti na bira hingeessu se’ee taa’ee fagootti laalaa ture. Oromoonis OPDO, ABO, OFC kkf jedhee garaa garummaa siyaasaa ofiitin farra nagayaa, ergamtuu alagaa waliin jedhee wal arrabsaa tureera.

Haata’u malee garuu tooftan Tigroonni amma Oromoo cabsuuf harka sadaffaa Sumaalota nutti bitte kuni haala hamaadha. Akkuma biyyi Sumaalee badde san nus balleessuf mala fi tooftaa hamaa qabatanii dhufan. Akkaatan adeemsa isaa suuta suuta gara lola amantii akka jijjiiramuu gochuuf haala deemaa jiruus odeffannoo jirurraa hubachuun nidanda’ama.

Tigroonni Sumaalee cinaa dhaabbachuudhan waraana Oromoofi saboota biraa bobbaasudhaan suuta suuta gara jiddu gala biyyaa seenaa akka deeman gochuuf qeeyyafattee jirti.

Haala amma deemaa jiru kanaan, yeroo dhiyootti waraanni Tigrootaa Sumaalee duuba dhokachuudhan godinoota adda addaa rukutaa, ummata keenya fixaa biyya Oromoo waraana hindhaabbanne keessa galchuuf deemu.

Yeroo kanatti DHDUOn, foolisiin Oromiyaafi Oromoota Waraana Biyyooleessaa keessa jirtanis osoo hinyaadatin maatiii keenyaf keessan bira gahaa jira. Yeroo ammaa Harargee, Baale, Gujii fi Boorana keessa daangawwan rukutamaa jiru kana keessa miseensoonni DHDUO, Foolisi Oromiyaafi Oromoota Waraana Biyyooleessaa keessa jiran maatin keessan tuqame hinjiruu? Firoottan keessan dhumaa jiran hinjiranii? Takka turee warri haftan kan jiddu gala Oromiyaa keessaa maatiii qabdan biras gaha. Osoo isin mootummaa Tigreetif amanamoo taatanii tajaajiltanii, haala jiru hinhubatin ykn na bira hingahu seetanii teessanuu kan weeraramtan of agartan.
Karaa biraatin maal ilmaan Tigrootaa ummata keessan duratti ciibsitee yoo isin garaftu argaa hinjirruu? Cinnaksanitti, Mi'eessotti darabooowwan keessaan Foolisii Oromiyaa tumaniii yoo harka caccabsan kunoo waan dhoksaa miti. Biyya keessanirratti ilmaan saba bicuu isin salphisaa, xiqqeessaa jirti. Ummata keessan birattis tajaajila halagaaf malee saba keessaniif hinkennitanii jedhamee waqqafamaa jirtu. Egaa kana keessaa filachuun isinitu murteessa.

Kuni haala qabatamaa lafa jirurraa ka’uun waan argaa jirru malee raaga waan dhufaa jiru raagudhaanii miti. Sumaalen deeggarsa raayyaa waraanaa Tigrootafi meeshaa waraanaa gurguddaan deeggaramtee daaangaa qofatti dhaabbachuu hinheddu, haala deemuu jirtuufi waraana duubaa biyya Sumaaletii as ergfachaa jirtuun tooftaa fagoo akka qaban mul’isa.

Yaa miseensota DHDUO, Foolisii Oromiyaa fi Oromoota Waraana Biyyooleessaa keessa jirtan, Maati keessanifi biyya Oromiyaa kana baraaruf yeroo murteessaa ta’e kana keessattti walnyaachun hafee balaa aggaamame kana ofirraa qoluun yeroo isaa amma.  

Foolisii Oromiyaafi Oromoota Waraana Biyyooleessaa keessa jirtan, kan lammii keessan yoo dhumu adoodudhaan irra gortanii ajjeefamtan, madooftan kabajaa guddaa isiniif qabna, akkuma maatii daangadhaa buqqa’aa jiru deeggarru maatii keessan cinaas dhaabbachuuf qophiidha. Kan motummaa kana ganee saba isaa cinaa dhaabbate martuu Oromoo biiratti akka kabajaa argatu deeggarsa maatii Konsitabel Musxafaa Huseenif godhamerraa agartanii jirtu.

Oromoota miseensa DHDUO, Foolisii Oromiyaafi Waraana Biyyooleessaa keessa jirtan; yeroon isin maatii keessanif Oromoota akkasumas Oromiyaa baraartan amma ta’uu akka hubattan. Gaafa dabarte martuu gaabbee hindeebisu. Wanni sabaaf maatii keessan isiniif caalu hinjiru. Mootummaan nikufa, barri nidarbaa, maatif aanan keessan akkasumas biyyi takka harkaa nama baate deebitee hinargamtu!

Oromoonni hafnes yeroo ammaa kan wal balaaleffachuu ta’uun hafee ilaalcha siyaasaa waliin obsaa saba keenyafi biyya keenya balleessuf diinni tooftaa haaraa nutti baase kana humna tokkoon ofirraa haa qollu.

Waaqayyo Oromoota qalbii haa kennu, wal nu haa dhageessisu!

DHALOOTI GUMAA” HUNDEE GADI DHAABEERA

SEENAA  Y.G (2005)

Har’aa Gootummaan Biyya keessatti argaa fi dhaga’aa jirru, akka sabaatti itti boonna. Gammachuun nu mirqaansaa jira.Dhiigni wareegamtootaa bilaashatti akka hin hafnee nu abdachiisa. Qabsaa’oonni Umurii isaanii guutuu saba kanaaf of kennan keessi isaanii boqonnaa argachuun haqa. Dadhabbiin isaanii sadarkaa kanarra ga’uutti ni gammadu. Dhalooti qabsoo kana dhaalaa jirus, rakkoo hedduu keessa dabranii har’arra ga’utti hamilee guddaa keessa jiru. Gumaa ka nu baasuu kumaa kitilaan horachuu keenyatti , abdiin guutameerra. Qabsoo akka nama tokkotti gaggeeffamaa jiru kanarra ga’uuf, wareegama waa hundaa itti baafneerra. Akka sabaatti, Har’arra dhaabbannee hegaree keenya wayita tilmaamnuu, hegareen keenya shakkii tokko malee harka keenya jiraachuu ifatti mirkaneeffanna. Waan barbaannee yeroo barbaanneetti raawwachuu akka dandeenyu dhugeeffanna. Kana tikifannee isa caalutti tarkaanfachuun ammoo murtee keenyadha.

Qabsoon gaggeeffachaa jirru sadarkaa irra ga’ee beekuuf, xiinxalaa ykn beektoota barbaachaa hin dhaqinuu. Yeroon isaa dabreera. Dhala Oromoo hundatu deebii itti kennuu danda’aa.kana ibsuuf karaa walitti hin dhiphifnuu. Nuuti Gootoonni waan hojjatan qofa dubbachuuf wayita sardamnutti Ijoolleen Qubee Lubbuu nu wareeguuf wal danquu qalbifachuu nu feesisa. Dhaloota gonkumaa Imaanaa abbootii isaa hin sharfnee ijaaree jiraachuu ijaan argaa jirra. Qabsoon har’aa sadarkaa sabaatti gaggeeffamaa jiru, addatti bara 2000 irraa kaasee haalaan jabaachaa dhufee, dhaloota hin boorofnee dhalchee jira. yoo xiqqaatee labsii yeroo gabaabaadhaan, ykn waamicha yeroo gabaabaadhaan kaayyoo tokkof hiriirsuu fi Hogganamuu irra geenyee jirra. Kanarra ga’uuf adeemsa dheeraa deemamee jira. Ilmaan Oromoo qaqqaalii itti dhabneerra. Qabeenyaa fi beekumsa akkasumas, humna dhala Oromoo itti dhabneerra. Kanaaf kabajaa qabnaa. Kanaaf waan bubuutuu irra , waan gurguddaa faarsuu jaalanna.

Qabsoo keessatti bu’aa ba’ii hedduutu jira. Bu’aa ba’ii kana dandamatanii Qabsoo kana asiin ga’uun waan laafaa miti. Qabsoo keessatti Ummata Ijaaruun bakka ol aanaa qaba. Humna ummataa qopheessuun murteessaadhaa. Oromoon har’aa kana mirkaneeffatee jira. Dhalootaa fi saba diinaaf duubatti hin jennee ummachuuf yeroo gaafata. Kanas Oromoon sadarkaa dhumaarra ga’eera. Ilmaan Oromoo dachee kana irra jiran , kanneen diina jala jiran dabalatee, Oromoon mirgi isaa sarbamee jiraachuu irratti waliif galu. Irra jireessi ammoo mirga Oromoon sarbamee kana waan barbaachisu kafalee deeffachuuf kunoo murannoon hiriiree jiraachuu Biyya keessaa mirkanaa’ee jira. Biyya keessatti kaabaa kibba, bahaa dhihaatti dhaamsi waliif dabree gootummaan raawwatamaa jiru, Qabsoon boqonnaa haaraatti ce’ee, Injifannootti dhihaachaa jiraachuu nu mirkaneessa.

Oromoon har’aa tokkummaa dhabnee jedhee of hin qeequ. Hin gaabbu. Humna wal hin buusuu. Kana irra aannee, irra jireessa Ummata keenyaa waamicha ifaan hiriirsuu dandeenye jirra. Deebiin argatamee kun ammo Tokkummaa nuuti hawwiinu dhugoomuu mirkaneessa. Oromoon Biyya Aabbaa isaa irratti falmachaa jira. Biyya biraa deemee bilisa of hin baasuu. Kanaaf kan ofirraa kaasuu ykn ofirraa baasuu diina qofaadhaa. Kana ega raawwatee booda Biyya isaa irratti bilisummaa isaa labsata. Seeraa fi heera isaa deeffata. Ofiin of Bulcha. Akka ammaa argaa jirrutti OPDO FI AGAAZII ari’ee Bilisummaa isaa labsata. Qabeenyaa isaa irratti abbummaa waan qabuuf barbaade cufee , barbaaduu banee abbummaa isaa ittin ibsata. Qabeenyaa keenya irratti nuutu abbaadhaa. Manakoo cufachuu fi dhiisuun mirgaa fi dirqama kiyya. Beela’uu fi dheebochuu of irratti murteessee Bilisummaa kiyya deeffachuuf murachuun mirga kiyya malee, abbaan fedhee dhuftee kan nurratti ajajju miti. Kanatu biyya keessatti dhugoomaa  jira. Qabeenyaa keenya cufuun ykn dhaabuun mirga keenya akkuma ta’ee, banuufis mirga guutuu akka itti qabnuu, hubachiisuun  hojii nu eeggatuudhaa.Qabsoo keessatti jarjartiin haalaan hamtuudhaa. Naamuusa har’aa arginuu kanaan masakamanii waa hundaa diina hubachiisaa deemanii tarkaanfii isa dhumaaf of qopheessuun haalaan barbaachisaadhaa. Yeroo hundaa karaa wareegama ol aanaa nu hin kafalsiifnee filannee deemuun hedduu barbaachisaadhaa. Wayyaanee caalaatti waan saaxilutti afeeraa, injifannoo galmeesisaa deemuun gootummaadhaa.

Har’aa hidhaa fi ajjeechaan qaama nuuf ta’ee itti seenerra. Kaleessa ammo akkas hin turre. Dhalootaa fi saba akkasii ijaaruu irratti yeroon fudhatamee waan taphaa mitii. Ifaajjii qabaatuus milkaa’eera. Ummati keenya sadarkaa amma irra jiru irraa duubatti akka hin deebinee tikifachuun  hedduu barbaachisaadhaa. Har’aa diinatu dhiphataa jira malee Oromoo miti. Wayyaaneen humna qofaan jirtii. Siyaasaan fixattee jirti. Humna kana humnumaan irra aanna. Humna kana ummachuuf ammoo adeemsi fagoon deemamee milkaa’aa jira. Ummata waliif birmatu ijaaruun yeroo fudhateera. Durumaanu kan wayyaanee irraa fagoo jiru mitii, kan wayyaaneetti dhihoo jiru iyyuu haala jiru hubateera. Wareegamaa fi sochiin keenya gama kamiinuu fi qaama kamiinuu fudhatama argateera. Gabrummaa jala jiraachuun keenya mirkanaa’ee jira. Gabrummaa kana jalaa ba’uuf sochiin goonu hundumtuu kabajaa qabaata malee shororkeessaa nu hin jechiisiisu.

Dhalooti haaraan gama kamiinu haa ta’uu, yeroo barbaadeetti waan barbaade gochuun ifa ta’eera. Ummati yeroo barbaanneetti nu waliin dhaabbachuu akka danda’uu mirkaneffanneerra. Ummati Oromoo Mirga abbaa Biyyummaaf qabsoo hadhooftuu sa’aatii dhumaattillee kan duuba hin deebinee ta’uun mirkanaa’eera. Kun injifannoo guddaadhaa. Dhalooti Gumaa Ummata isaaf ba’uu kanatti ni jajjabaata. Saboonni biraa akka nu waliin dhaabbatan jalqabbii argaa jirra. Shirri wayyaanee saboota biraa nutti kaasuu fashaleera. Saboonni aantummaa isaanii nu ibsan ni caalu.

Har’aa tilmaamaan dubbachaa hin jirru. bakka ga’uu qabnurra geenyee jirra. Kan itti aanuu ammo qaamuuma isa ilaallatuutu sagantaa baasa. Sochiin Ummataa garuu sochii itti aanuuf isa hundee akka ta’ee beekuutu barbaachisa. Kaleessa isa diina waliin dhaabbatee karaa irraa maqisuuf murtee tokko hin qabnuu ture. Har’aa garuu sanarra dabarree kan obboleessa isaaf hin taanee Oromoof hin ta’uu jennee adabaa jirra. Kunimmoo bal’inaan itti fufuuf jira. Diinaan adeemsa keenya hubachiisaa deemuun kaleessa maaliif guyyaa tokkotti hin haxaanuu jennee qophii malee akka dubbannu nu akeekeera. Diina gara itti haxaa’anuu beeku barbaachisa. Har’aa waan dursa kennamuufii qabuuf dursa kennu irratti wal dhaga’uu keenyatti  ykn waliif gallee dhaabbachuu keenya nama boonsa. Qabsoo keessatti wanti hundii duubaa fi dura qabdii. Ummata qaamaa qalbiin hin qophofnee ykn dhiiguma arguu rifatu qabattee lolatti seenuun dansaa miti. Ummata qabsoo wareegama barbaadu irratti waliin hin dhaabbannee qabattee qabsoo dhumaatti seenuun kufaatii hordofsiisa.  Beektoota baayyee qabanaa jennee,  waan xumura ta’uu jalqabarra ta’ee malee yoo jennee badii keessaa hin baanee hordofsiisa. Ummata qawwee argee hin beekneetti ykn gadi ba’ee sirna isa hacuucuu balaaleffachuu sodaatu keessa taatee lola bane malee yoo jettee ummata ficcisiifta. humna umurii isaa guutuu hidhannoon socha’uu fi ummata qawwee har’aa qabatee itti bobbaasuun injifachuuf miti. Hawaasa addatti dhaloota qalbii tokko keessa jiru osoo hin ijaariin lollee malee jechuun kasaaraa isaatu caalaa. Kanaaf har’aa gama hundaan Tumsi waliif taasifamaa jiru, gadi fageenyaan kan irratti hojjatamaa ture ta’uu beekuutu barbaachisa.

Kanaaf Ilmaan Oromoo Biyya keessaa fi ala jiru waan kana hubatee ijaarsa isaa bifa adda addaan itti fufu akka qabuu waliif dhaamuun barbaachisaadhaa. Hundumtuu ga’ee isaa bakka jirutti ba’uuf of haa qopheessu. Humna Ummataa uamamee keessa kan hin jirre, humna kana jiraachisuuf waan barbaachisu gochuuf of ijaaruu qaba.

Wareegama Biyya keessaa kafalamaa jiru irratti dantaa ofii gaggeeffachuuf yaaluun salphina ofii argisiisa. Waan hin beekneetti ykn waan ta’uuf jiru osoo hin hubannee, waa butachuuf jedhamee adeemsi taasifamu waa hedduu akka nu dhabsiisuu beekuu barbaachisa. gam hundaan , adeemsa walii galaa irratti hirkifannee deemuu akka qabnuu beekuun qabnaa. Wayyaaneen waan gaggeeffamaa jiru kana hidda isaa argachuuf haalaan ifaajjaa jirti. Goknumaa bira hin geessu. Garuu sochiilee kana waan gufachiisuu danda’aan irraa of qusachuun , waan gaggeeffamu kun  akka milkaa’uuf gumaachuu ta’uu haa hubannu. Dhaloota Gumaaf muratee kana milkeessuuf malee gufachiisuuf kan socha’uu diinuma . Dhaloota Gumaa kana kunuunsuun haalaan barbaachisaadhaa. Qabsaa’oota halkanii fi guyyaa ifaajjanii waan kana asi baasaniif gama hundaan gargaarsa gochuun murteessaadhaa.

Marsaa 3ffaan kun yeroosaatti  4ffaa dhalchuun waan hin oollee. Guyyuu garaa jabaachaa deemna. Murannoon keenya dabalaa deema. Gootummaan keenyas akkasuma. Beela’uu fi dheebochuun, rakkachuu fi miidhamuun qaama nu ta’uu qabdii. Gonkumaa karaa eegallee irraa hin deebinuu. Saba keenya guutummaatti qabsoo kana keessatti hirmaachisanii, Qabsoo Ummata Oromootti dhageetti horuun ammallee itti fufa. Hundumtuu qe’ee isaa qulqulleeffachuun isa xumuraa ta’uu malaa of onneechiisaa. Daangaarraa gara gidduu galeessaatti, ykn gudduu galeessarraa gara Daangaatti diina furgaasuun , hammeenyu diinaa irratti hundaa’aa qaamaa qalbii itti qophaa’aa.

Magaalaa fi baadiyyaatti gammachuu hin qabnuu beeksifadhaa. Diinaa fi bitamtootaa gandaa fi bakkuma jirtanitti murannoo keessan bifa adda addaan itti mul’isaa. Sochii Ummata keenyaa kan deeggaree fi kabajee kabajaa tikisaa. Gargaaraallee. Galateeffadhaa. Murtee keenyaaf kabaja kan qabuu kabajaa. Isa didee garuu boqonnaa dhawwaa. Karaa isaa itti argisiisaa. Jarjarree waan aariin raawwannu haalaan nu miidhaa of eeggadhaa. Biyya keenya irratti of kabachiisuun kabajaadhaanii. Isa kabajaa wallaalee yerooma itti eegaa .”DHALOOTI GUMAA ” dhaloota aarii fi jarjartiin socha’uu miti.waan harka keenya keessa jiruun qabsoo keenya finiinsina. QABSOO UMMATAA WALII GALAAF ADEEMSA KEENYA HAA JABEEFFANNU !!! WAAN DURA RAAWWACHUU YKN UMMACHUU QABNUU HAA RAAWWANNU.

HORAA BULAA !!!

DHUKAASNII ELEMOO…QEERROO HIN HANQATU!

SEENAA  Y.G (2005) kutaa 3ffaa

Har’aa, Dhimma Qabsoo keenya irratti kaa dubbachuu qabnuu , yaada tokko qofa. Qabsoo biyya  keessaa wayyaanee hudhee qabee jiruu fi guyyu jabaachaa jiru keessatti qooda nurraa eegamuu akkamiin jabeesinaa ? inni alaas sagalee biyya keessaa dhaga’amuu akkamiin addunyaa dhageesifnaa ? Darbees qabsoo kana keessatti akkamiin qaamaa qalbii gumaacha keenya  hojiin argisiifnaa jennee  akka dhuunfaattis ta’ee garetti, dabrees akka sabaatti wal gaafannee seenaa keenya tolchuu qofaadhaa.  Bilisummaan Oromoo kan hin hafnee ta’uu wareegama Ilmaan Oromoon mirkanaa’ee jira. Har’a yerootti waamichaan wal sardinuu miti. Inni Biyya alaa jiru waan irraa eegamuu hundaa raawwachuun dirqama. Inni biyya keessaa sochii jiru caalaatti jabeessuuf karaa isaaf danda’amee hundaan qabsoo kanaaf tinnisuu gaafata. 

Dhalli Oromoo hololaan jeeqamuu fi sodaachuu, akkasumas yaadda’uu keessaa ba’ee, waan gochuu qabu hundaa raawwachuuf gama hundaan of qopheessuu qaba. Qabsoo Biyya keessaa gama hundaan finiinaa jiru, carraa Oromoo boriif ykn hegaree Oromoof murteessaadhaa. Waan amma jiru irraa dubatti deebinaan, barabaraanu lafaa hin kaanu. Wareegama Ulfaataa yoo nu gaafatellee kafallee keessa dabruun dirqama. Kana booda wareegama hegaree keenyaaf baafnuutuu, isa dubatti deebinee kafallurraa xiqqaata. Kanaaf , dhalli Oromoo waan hegaree Oromoof barbaachisu ajaja tokkollee osoo hin eeganee raawwachuuf of qopheessuun barbaachisaadhaa.

Har’a warra haqa qabnuu osoo hin taanee basaastotatu hegaree isaaniif yaadda’uu qaba. Bakki har’a irra jirru hedduu amansiisaa fi duubatti kan hin daabineedha. Kana eenyullee amanee itti seenuu qaba. Wayyaaneef obsii fi yeroon kennamee daangaa isaa dabree, ofiin dubbachuu eegaleera. Gola wayyaanee kamuu keessa ni jirra.

Qindoominni qabsoo biyya keessaa wayyaanee human buusisee jira. Ummata kana duubatti deebisuun akka hin danda’amnee wayyaanee dura addunyaan hubattee furmaata hatattamaa waan jedhan eegalanii jiru. Wareegamni gootoonni keenya bifa hundaan baasaa jiran, wayyaanee qawween amantu boquu cabsisiisaa jira. Humnaan ummata Oromoo dura dhaabbachuun hegaree keenyaaf hin toluu jedhanii bakka lamaa fi saditti qoodamanii sababaa adda addaan wal hidhaa jiru. Haala walii gala ijaan daawwachaa jirru waliin of qopheessuu fi hojii keenya hegaree illee daballee waliin hojjachuun hedduu hedduu barbaachisaadhaa.

1. Ilamaan Oromoo Biyya keessaa fi ala jiran, dirree siyaasaa irratti wal falmuu dhiisanii, qaama siyaasaa hundaaf abboomamuun barbaachisaadhaa. Hangamuu wal irraa fagaatanii jiran, waan gochuuf yaadan waliin mari’achuun hedduu barbaachisaadhaa. Waan wal gufachiisuu irraa of qusachuun, wareegama biyya keessaa kafalamaa jiruuf kabajaa qabaachuu ta’uu mirkaneessuudhaa.

2. Akka beekumsaa fi dandeettitti gurmaa’anii waan gumaachuu barbaadan, Qabsaa’oota dhugaan qabsoo kana gaggeessaa jiran fi qaamoota siyaasaan mari’achaa waliin tarkaanfachuun murteessaadhaa.

3. Abbootiin seeraa fi dhaabbileen mirga dhala namaa adda addaa, falmaa dirree mana murtii addunyaa fi biyya keessaa, akkasumas, falmaa seeraa Oromoon boruu gaggeeffatuuf qaamoota siyaasaan waliin mari’atanii qophii bal’aa gochuu isaan barbaachisa.

4. Beektoota, xinxaltoota, akitivistoonni kkf hundi fiigicha dhuunfaa fi nam-tokkee irraa dhaabbatanii sagantaa siyaasaa walii gala gaggeeffamaa jiru keessatti hammatamanii sochii isaanii bu’aa Oromoo irratti qindeeffachuu qabu.

5. Miidiyaaleen hundinuu galii qabsoo Oromoo shaffisaan tarkaanfataa jiruuf dursa kennanii akksumas, dhaabbilee siyaasaa sagantaa walii galaan gaggeeffamaa jiru waliin hidhata godhatanii haala hojiilee diina irratti hojjataman haala gidduu galeessummaa eeggateen gaggeeffachuun dirqama taati. Odeeffannoo walii laachuu fi quba wal qabsiisuuf adeemsa miidiyaa keenyaa gama tokkotti lucceesinee qabsoo biyya keessaaf dursa kenninee hojjachuu fi qindeeffachuu gaafata.

6. Ilmaan Oromoo qabsoo gaggeeffamu keessatti qooda yoon fudhee bu’aan buusa ykn qabsoo kanatti yoon deebi’ee gumaacha olaanaan gumaacha jedhee kan itti amanuu hundaa ifatti qaamoota isaan ilaallatuun mari’atanii, qabsoo daa’immanii fi maanguddoon gootummaan wareegama itti baasaa jiranitti kabajaa horuuf haa hojjannu.

7. Dhalli Oromoo hundi haxxummaa barachuu qaba. Iccitii eeguu fi human ofii golguuf, gama hundaan wali jaarree humna waliif ta’uuf halkanii guyyaa hojjachuu nu barbaachisa.

8. Sochiin Biyya keessaa kana caalaa hammaachaa fi ulfaachaa deemuun waan hin hafnee. Kanaaf gamanumaa gama hundaan of qopheessuu barbaachisaadhaa

9. Qabsoo walii galaa waan hin hafnee. Sochii kana keessa garuu dogoggorri bifa kamiituu akka hin jiraanneef, sochii miiraan guutamanii gaggeessan irraa of qusachuu.

10. Humnaan jabaachaa dhufuun keenya diina abdii kutannaatti ceesisuu danda’aa. Abdii kutannaa booda saboota nutti kaasuu fi shira hojjachuun itti fufu mala. Kanaaf xiyyeeffannaa keenya adda baafannee hanga dhumaatti, humna rukuchuu qabnuu balleessuudhaa. Shiraa fi dabnii saboota bicuu jiraachuu mala. Haata’uuti, isaaniin dadhabsuun mootumicha kuffisuu hin taatuu. Sirnicha kaasuuf, hidduuma sirnichaa ciruutu furmaata.

11. Hojjattoonni fi abbootiin qabeenyaa qaamaa qalbiin qophaa’uun dansaadhaa. Sa’aatii dhumaa irratti maal gochuu akka qaban akka dansaatti beeku qabu. Qabeenyaa ykn yoon midaakaa dhabee jedhanii moggaa dhaabbatanii ilaaluun wal taajjabbii boriif akka teessu bekuu qaban.

Walumaa galatti karaa nuti eegallee jirru, xumura irra ga’uu mul’isaa jira. Miidhaan wayyaanee ummata keenya guutummaatti kaasuuf foolachaa jira. Sochii kanatti ka nu galchuu badima diinaati. Filannoo biraa hin qabnu. Sochii kanatti seennaan ammo galii keenya mirkaneeffachuu qabnaa malee, dogoggorri umamee, warra kolfaa taanee, diinni akka nurratti sirbituu taasisuun fafa. Wayyaanee Ihaadeeg gonkumaa sadarkaa of amanurra hin jiru. Miidiyaan of mookisaa jiru. Nuutu isaan irra jabaataa jira. Isaan akka siyaasaatti ol ba’anii gadi deebi’aa jiru. Nuuti ammo ol ka’aa jirra. Kanaaf bakka yaadinee malee duubatti hin deebinu. Dheekkamsi keenya wayyaaneef ga’aadhaa haa jabaannu.

Waan qabsoo keenya laaffisan hundaa irraa of haa qusannu. Gama hundaan itti gaafatamummaan nutti haa dhaga’amuu. Kanaaf qabsoo Oromoo Gootoota Oromoon gaggeeffamaa jiru cinaa dhaabbattee, bilisummaa kee dhadhamtee mi’eeffachuuf of qopheessi. Dhimma kee ofiin raawwadhuu. Waan maraa manatti hin dheeggatiin. Seenaa ijoollee keef himtuu hojjadhuu. Yeroo isaatuu ga’aa jiraa, kanaafan DHUKAASII ELEMOO QEERROO HIN HAQATUU JEDHEE! Dhugaan dubbachaan jira. Sochiin kun ka warra muratootii. Kan warra umurii guutuu qabsichatti cichanii dhaloota haaraa Qeerroo, Qarree, jajjabee, Qeerreensoo, human furgaatuu, qabbaneessituu, Ibsituu, finciltuu,kkf jedhanii dhaloota akka sibiilaa gadi dhaabaniiti. Hin socha’u! Hin daddaaqamuu? Boodatti hin deebi’uu! Hin laafatuu!! Abdan hin dhaabbatu! Hanga ijikee agartuu qofaa hin yaadiin! waan ta’uuf jiru gonkumaa sammuukeen kan tilmaamtuu  mitii. Ceephuu hegaree har’aa buufadhuu sochii finiinu keessatti of bobbaasii.

Horaa bulaa!

Bishaan miila ga'e mataa hinhanqatu

BISHAAN MIILA GA’E MATAA HIN HANQATUU !

DHUKAASNII ELEMOO…QEERROO HIN HANQATU !

SEENAA  Y.G (2005) kutaa 2ffaa

Qabsoon Oromoo wareegama ulfaataan asi ga’ee, kana booda ragaa eenyullee hin barbaadu. Dhiiga ilmaan isaan waa hundaa mirkaneessaa jira. Wareegamni Ulfaataan baafamaa jiru, guyyaa irraa gara guyyaatti injifannoon Ummata Oromoo ka hin hafnee ta’uu mirkaneessaa jira. Har’a diina ilaallee tarkaanfataa hin jirru. Diina dursinee jirra. Diinatu sochii keenya ilaalee sagantaa baafatee waan nuuti gaggeeffannu fashalsuuf dhama’aa jira. Kun injifannoo guddaadha.haa xiqqaatuu haa baayyatu waan kaleessa jennee qunxuranis haa ta’uu raawwachuuf dirqamaa jiru. Sochii har’aa milkeessuuf, Qabsaa’oonni fi Qeerroon Oromoo Biyya keessatti ummata ijaaranii akka yaadaa fi fedhii isaanitti ummati akka irra aanu taasisaa jiru. Kaleessa sochiin Biyya keessaa kun abbaa hin qabu jedhanii Facebookiin Komaandi postii ta’uu kanneen barbaadan danuu turan. Waan diinni amanee lallabuu amanuu dadhabuu isaanii isaanumaaf dhiifnee,  sochii amma Biyya keessatti sagantaa addaan gaggeeffamaa jiran yennaa ilaalan yaadaa fi qalbii isaanii dhugaatti deeffatanii, ga’ee mataa isaanii gumaachuu eegalu jedheen abdadha.

    1.Aantummaan Ummataa Hojiin moo hololaan ?

Wayyaaneen sochii Ummata Oromoon rifattee jirti. Gaaffiin Ummata keessaa ka’uu fi OPDO illee osoo hin hafnee ka’aa jiru tokko ta’aa dhufutti dhibamteetti. Akka kaleessaa tarkaanfii sukkanneessaa san argisiisuu irraa of qabaa jiraachuuf dababaan maal akka ta’ee isaanumaaf dhiifna. Kun sababa mataa isaa qabaatu danda’aa, garuu dhiiga keenyaan harka micciirree gaaffii keenya akka liqimsitu taasisaa jiraachuu keenya mallattoolee hedduu argaa jirra.diinni sochii of-duuba hin deebinee kana ilaalee, hegaree isaaf yaadda’aa jiraachuu osoo arginuu fi sochiin kun eenyun akka qindeeffamu haalaan hubachuu irra dabranii, waan itti jiran akka isaan hin tarkaanfachiifnee amananii yaadaan wal dhabaa wayita jiran kanatti, Biyyoota alaa taa’anii sochii kanatti abbaa ta’uuf warra wixifatan yennaa ilaalluu, nama bara baraan dheedhii ta’an hedduu qabaachuu keenya hubanna. Addatti akkamiin miidiyaa banatanii sochii qeerroo irratti shira hojjatama? waan fedhe ta’uu lubbuun wareegamaa fi jeeqamaa jiru kan ilmaan Oromoo mitii ? sochii kana ABOn yoo qindeesse badii maalii qaba? ABOn duubaan jiraachuu yoo amannee maaltu nutti hanqata? ABOn humna waan akkasii qindeessuu osoo argee anaan alatti qindeessitan jedhee abaaraa? Anaan natti hinfakkaatu . ABOn socha’uu didee jedhamee qeeqama, gaafa socha’uu ammo sochii isaa haalla, kun maalummaa keenya argisiisa?

Isa dhugaa dubbachuuf, waa tokko amanuu nu barbaachisa. Humni qeerroo fi Ummataa maaliif Biyya keessaa ABO jedhanii akka wareegamaa jiran of gaafachuu wayya. Humna biraa isaan qindeessaa , ABO isa dhugaa barbaannaa jedhanii hin dubbatan. Humnuma nama ijaaree fi sochii godhee waammatan. Dhugaa kana ijaan argaa fi dhaga’aa maaliif jallisuu barbaanna? Dhugaan jiru, hojjatanii argamuudhaa ? Dhugumatti mirga ummata keenyaa isa dhugaaf dhaabbanna taanaan , ‘human kamuu waliin maaliif hin dhaabbannu? Halgaan wal ta’uu tarkaanfii sadii of dura darbatamaa, isa kan ofiif maaliif tarkaanfii 6 duubatti tarkaanfanna ? maal dhibeen keenya ? maaliif Ummata kana Hogganuu barbaanna ? maaliif akka habashootaa Ummatuma keenya gaabroomsuuf barbaanna ? yoo dhugaatti jirra ta’ee, dhaaboota siyaasaa Oromoo kamuu balaalrffachuun kan danda’amuu dantaa Oromoo irratti hundaa’anii malee dantaa ofirratti hundaa’anii akka hin taanee beeku barbaachisa. Ummata waa meeqa hubatee fi adda baafatee tarkaanfii isaa ofiin xumurachutti ce’ee wallaalummaatti ilaaluun dadhabiin isa guddaadhaa. Gaafa akkasitti yaadu eegallee siyaasaan kufnee.

2. Oromummaaf wareegamuu fi hidhamuun garaagarummaa qabaa?

Namoonni ala kanaa maakkiyaatoo habbuqqachaa xiinxala tarrisan waa hedduun isaan taajjabaa jirra. Dhalooti haaraa Biyya keessaa qabsicha finiinsaa jirus, “warri alaa gaafa Oromiyaan Bilisoomtee, qofaatti bakka isiniif tolchina malee Ummata keenyatti hin makamtan” kan jedhaniif waa malee miti. Amma yaadaman waan hin geenyef. Beektoota warri ofiin jedhanillee osoo hin hafnee dogoggora gurguddaa hojjachaa oolan. Mee fakkeenya tokko haa kaafnuu. Dhaabbilee siyaasaa Oromoo Biyya keessaa haqaan falmaa gaggeessaa jiran keessaa , Dhaaba Obbo Baqqalaa Garbaa fi Obbo Mararaan gaggeeffamaniidha. Hanga har’aatti gaaffii Oromoo irraa hin dhaabbannee. Hedduun isaanii hidhaatti hiraarfamaa jiru. Mana hidhaa wayyaanee waggaa 25 kana keessatti ilamaan Oromoo hidhaan hiraaraa jiran waan isaan wal fakkeessuu qabxii guddaatu jira. Innis Oromummaa isaaniiti. Ilaalcha barbaadan qabaachuu malu. Garuu gaaffii Oromoo kaasaniif hidhaman. Manni hidhaa tokkof tolaa ta’ee isa kaaniif summii ta’uu hin danda’uu. Wayyaaneen Baqqalaa torchi gootee, Miseensoota ABO jedhamanii hidhaman hammattee hin dhiiftuu. Waan isaan irra ga’uu fi manni hidhaa Ilmaan Oromoo hundaaf tokkodha. ABO Ilmaan Oromoo gaaffii ummata isaanii dhageesisuuf jecha mana hidhaa keessa jiran wal caalchisa jedhee hin yaadu. Adeemsa isaa waggaa 30 olii keessatti argees dhaga’ees hin beeku.

Kanarraa kaanee beektoonni fi akitivistoota warri ofiin jedhanii fi xinxaltoonni siyaasaa waan dogoggoran haa kaasu. Obbo mararaan gaafa Biyya alaa deebi’anii hidhaman ABOn Ijoo dubbii isaa irratti, hatattamaan akka hiikaman qaama isa ilaallatu hundaa gaafatee ture. Ibsa kanarraa waa hedduu baranna jedheen yaadaa ture. Garuu namoonni muraasinii jibbaa fi hinaaffaa dhaaba kanarraa qaban fedhii isaanii keessa gaggeeffachuuf, yeroo hundaa obbo Baqqalaa fi obbo Mararaan gootota keenya jedhanii akka hiikaman, Ummatis alattis ta’ee Biyya keessatti hiriiraa fi gaaffii akka gaggeessuu kakaasu. Mee yoo bilchina siyaasaa qabaannee, kun dhugaa saba keenyaaf yaadurraa maddaa? ijoolleen har’aa hidhamaa jirtuu fi waggaa 25 dura hidhamanoo hiikamuu hin qabanii? akkamiin warra kaayyoo tokkof hidhamee akka dantaa keenyaatti sharafnee waan akkasii Ummatatti qabannee dhihaanna ? warrumti alaa haala akkasiin yeroo itti iyyannu , jarri kun tokkummaa hin qabdu nuun hin jedhanii ? Miidyaa adda addaa irratti waan kana hojii koo jennee maxxansaa yennaa oollu, wayyaaneenuu maal nurraa hubattii ? kun dadhabiina guddaadhaa?

Wayyaanee hunda isaanii Oromummaa isaaniin hiitee. Waan isheen hiitee kana akka Qircaa foonii qooddachuuf yaaluun salphina hin ta’uu? warrumti maqaa kaafnee dantaa keenya ittiin ooffannu, mana hidhaa keessa ta’aanii gaaf-tokkollee hidhamuu isaanii qofaaf dubbatanii hin beekan. Bara wayyaanee keessa warra hidhaman hundaaf falmaa jiran . Ummata Oromoof jedhanii akka hidhaman dubbatu. Dhaaba isaaniif hidhamuu dubbatanii hin beekan. ABOnis jarri kun miseensa koo mitii jedhee hidhaan isaanii sirriidhaa jedhee hin beeku. Kanaaf Namoota siyaasaas ta’ee Ummata keenya keessaa diina harka yoo bu’ee, ykn hidhamee, gonkumaa adda hin baasiinaa. Kun dadhabiina siyaasaa irraa madda. Waggaa 150 dura irraa kaasee kanneen Bilisummaa saba keenyaaf jedhanii wareegamanii fi kanneen har’aa wareegaman gidduu garaagarummaan hin jirtu. Bara sana kanneen saba isaaniif osoo falmanii hidhamanii fi har’aa hidhaman gidduu garaagarummaan hin jirtu. Bu’aa isaanii fi hojiin isaanii wal caaluu danda’aa. Garuu Hundumtuu Mirga Abbaa Biyyummaa Oromoof wareegaman. OPDO Oromootti dhukaaftuun ala kanneen jiran jechuu kiyya. Kanaaf Namoota siyaasaa taanee of muudun dura mee waan itti jirru haa ilaallu jechuufan kaasee.

Qabsoon Oromoo eessa akka ga’ee jiruu fi ani eessan jiraa ? jedhanii of gaafachuun murteessaadhaa.Hololli kamuu qabsoo kana boodatti hin harkisu. Waan miidiyaa fi facebookiin gaggeeffamu ilaaltanii tokkummaatu dhibee jettanii wal hin nyaatiinaa. Qabsoon Oromoo human cichoomiina qabuun karaa isaa irra bu’ee tarkaanfataa jira. Dhaloota hololaan hiikamuu hin ijaarree. Qabsoon dhaaloota duraa irraa gama barbaachisuun dhaalameera. Dhaloota itti aanutti dabreera. Akka nama Bilisummaa qabuu Angoo wal harkaa fudhuu warra mootummaa adda addaa ilaaltanii of hin cinqiinaa, qabsootti jirra. Dhaloota har’aa waan barbaade wayyaanee irratti raawwataa jiruuf maddi isaa maalii ? jedhaa of gaafadhaatii , bakka qabsoon kun ga’ee jiruun wal qixxeessaa .Osoo isin xiinxalaa fi akitivistoota jettanii of mookisitanii waa hundi dhumachuuf jiraa. Hololootaa kamuu hin dhaggeeffatiinaa . Wayyaaneen Qabsoo Ummata kanaa bara isheenu jabaa turte duraa dhaabbachuu hin dandeenyee yeroo laafachaa jirrutti dura dhaabbannaa ? jedhanii of ilaalaa jiranii waan itti jirtan irraa duubatti hin deebi’inaa. Inni hololuus mee itti haa fufu. Nuutis dhugaa qabannee itti fufna. Nuuti dhugaa qabannee ol baana. Inni hololuu ammo…waci biyya alaa qabsoo keenyaaf hundee miti. Dameellee miti. Baala harca’eedhaa jabaadhaa ! kutaa 3ffaan itti fufa.

Uummata gidirsuun qabssoo hin domsuu

Harmee Sabboonaa irraa

Motummaan wantoota uummannii waloodhaan itti fayadamuu kan akka karaa ,dhabbata fayyaa ,manneen barnootaa fi kanneen fakaatan ittiin babalsuuf gibiraa fi qaraxaa bifaa addaa addaatiin uummataa hirraa sasaba. Kan mootummaan itoophiyaa /wayyaaneen/ gochaa jirttuu garuu faallaa dhugaa kanaatii. Gibiraa fi qaraxii uummatarrattii fe’amee guramuus otoo misoomaa waloo hirraa hin ooliin, wayyaneedhaan qisasamaattii kan jiru.

Motummaan wayyaanee gaaffii uummataatiin dirqamee misoma waloo murasa kan hojechuuf  yaale  gibiraa uummata hirraa saamaa jiruun otoo hin taanee qarshii liqiidhaan bankotaa chayinaa hirraa liqefatunii. Kuniimmoo dhalootii dhufu  liqiin tagoogamee akkaa mataa ol hin qabannee  gidirsuudhaaf karorfatanii waan ittii deemaa jiranidhaa.

 Yeroo ammaa kanattiimmoo uummata mirga namummaa isaa sarbuun akka fedhanittii ajjeesaa, hidhaa, ar’ataa jiran. Warreen rakkoo kana mara dandammatanii jireenyaa mo’achuuf wixifatanimmoo motummaan wayyaanee gibiraa garmalee itti fe’udhaan golgaa gibiraatiin uumataa saamuu eegaleera.

 Qabsoon diddaa gabruummaa oromiyaa keessattii finiinuu ergaa eegalee as mootummaan wayyaanee  gibira fi qaraxaa gahaa Oromiyaa hirraa argachuu akkaa hin dandeenye olola. Gidduu kanaammoo, gibiraa akkii timamaa isaallee hin beekamne,baasii fi galii daldalttootaan kan wal hin madallee, kaan yoo qabeenyumtii isaan qabanillee gurgurame gibirichaa of hirraa baasuu hin dandeenyee dachaa dhibbentaa dibbaa 4 fi dhibbaa 5 ittii ramaduun uummata samuuf karoorfatee hojii hirraa olchaa jirtii.

Mootummaan wayyaanee inni gibiraa gar malee uummata hirraattii fe’ee gidiraa jiruu kun dhabattootii daldalaa wayyaanee kan akka EFFORT gibiraa fi qaraxaa isaan hirraa barbaachisuu kafalaa jiruu? TASUMAA.  EFFORT maqaa naannoo Tigraay debisanii ijaaruu jedhuun waggootaa 25 duraa mahaalaqqa uummata hirraa wayyaaneen saamaa turte dolaara miliyoonaa 100n hunda’ee. Har’a garuu dhabatii daldalaa wayyaanee kun qabeenya uumataa saamuun kapitalaa kafalamuu/paid capital/ qofa dolarraa biliyoona 3 caaluu geesifatera.

Dhabbati daldala wayyaanee EFFORT gara kampaniwwaan 60 caalan dhunfattii qabatee jiruu kessaa mesfiin industrial injineeriing, worshaa simintoo masoboo,kampanii atobisii salaam,biiraa dashiin, warshaa huccuu almedaa fi kanneen kaanis dinagddee biyyattii dhunfachuun olantummaa siyaasaa fi dinagdee wayyaanee mirkaneessaa jiruu.

 Mootummaan wayyaanee daldaltootaa xixiqqaa shiroo yokaan buna danfisanii gurgurachuun maatii hedduu bulchaan gibiraa garmalee hirrattii fe’ee hiraarsaa jiruu, dhabbatoota daldalaa isaa kanneen sadarkaa gurguddaattii socho’an lakobsaanis danuu ta’an gibiras ta’e qaraxa  santima tokkoo kafalchisaa hin jiru.

 Konkolatawwan gurguddoo dhabata EFFORT fi meshaa fe’aniiru jedhamanii maqaan effort hirratt dhahamee eenyuu abbaa isaatuu ittii bu’a,? Kana qofaa mitii maaltuu kellaa hirrat sakata’a ? Daldaltoonnii Tigree fi kanneen rayyaa itisaa maqaa dhabata kanaatiin yoo barbadaan sayiranii konkolataa isanii dhagesisaa kanneen kan akkaa karaa gadhisaan gochuun  bufataa doonii jibuutii kaasanii  otoo  gibiraa fi qaraxaa hin kafaliin, otoo keellaan itti hin cufamiin masaas jedhanii bakkaa barbadaaniin gahatu. Warren dhabata kana hirat gaffii kasan ammoo maqaa biro itii maxansuun manneen hidhat darbatamaniru. Kana qofaa mitii gazexessonnii dhimma kompaniwaan Effort jala jiran hirrati qorannoo qazexessummaa (investigative journalist) gegessuf yaalan adaba cimaadhaaf saxilamaniru.

Mottummaan wayyaanee dhabata offii hundeffate kampaniwwan gurgudoo kan akka EFERT fi Kubaniya Alamuddii fi maqaa daldaltoota  dhunfaatiin kanneen wayaaneef daldalan qaraxaa fi gibira gurguddaa kafaluu malan of cinaatti dhistee daldalaa xixiqaa jirenya guyyuu isaa mo’achuuf bu’a ba’iin jiraataan gibira  wanni isaan of harka qabanillee yoo gurgurame kafaluu hin dandeenyee itii ramaduun oliif gadii oofuun wayyaaneen hundeshetii wa’ee uummataa Tigree malee kanneen kaaniif dantaa kan hin qabne ta’uu caalaattii mirkaneessa.

Umanii otoo ajjeffamuu, hidhamuu, ar’atamuu, har’as, maqaa labsii yeroo hatatamatiin wayyaneen gidirfamaa otoo jiruu cal hinjennee, gabaa lagachuun, suuqii isaa cufuun wal dadamaqsuun gibira gar malee wayyaneen hirrattii feete  du’aas hidhamaas ar’atamaas, falmachuu isaa itiifufeera.

  

BISHAAN MIILA GA’EE ... MATAA HIN HANQATUU

DHUKAASNII ELEMOO,,,QEERROO HIN HANQATU !

SEENAA  Y.G (2005) kutaa 1ffaa

Jalqaba, Mata duree kiyyan akka dansaatti isiniif ibsa .1. “Bishaan miila ga’ee , Miila hin hanqatu” kanan jedhee, Qabsoo   Oromoo Namoota muraasaan eegalamee, sadarkaa sabaatti guddachaa dhufuu qofa osoo hin taanee, Guutuu Oromiyaa haguugaa jiraachuu argisiisuuf ta’uu dursaa naaf hubadhaa. Kana malees, Qabsoon Oromoo Gootoota muraasaan eegalamtee, Gootoota kumaantama horachaa jiraachuu argisiisuuf ta’uu qalbifadhaa. 2. “Dhukaasii Elemoo,,Qeerroo hin hanqatuu” Qabsoo Oromoof dhukaasii Elemoo kan jalqabaatii jechuun rakkisaa ta’uus, Ega gabrummaatti kufnee kaasee, dhukaasii diina ofirraa kaasuuf dhukaafamu waggaa 150 ol ta’eera. Haa ta’uutii kan Elemoo seenaa qabeessa. Oromoon akka gurmuutti ykn akka dhaaba siyaasaatti Gabroonfataa ofirraa kaasuuf sochii eegaleef dhukaasii Jaal Elemoo Qilxuu ka jalqabaatii. Jalqabbiin sun, dhiibbaa diinni nu irratti taasisaa jiruu fi Biyya abbaa keenyaa irratti mirga ofirraa ittisu qabnuun, Diinaan Dirqamnee Dhukaasaa Qeerrootti ce’uuf , yoo isarra dabrees,  Dhukaasa Ummata Oromoo maraatti tarkaanfachuuf yeroon nu haftee gabaabdudhaa. Badiin diinaa Elemoo dhukaasaaf dirqisiiftee, Qeerroo fi Qarree Oromoo dhukaasaatti ceesisuuf sa’atiin achii gadi lakkaa’aa jirti. Kun waan hin hafnee. Bishaan miila ga’ee mataa bira geenyaan, liqifamuutu dhufa. Dhukaasii Elemoo Qeerrootti tarkaanfannaan xumura gabrummaa ta’uun ifa . kana diinaa fi firaaf akka gaaritti ibsuufii barbaachisaafan filadhee.

Bara 2000 kaasee Fincilli Xumura Gabrummaadhaa dhaloota haaraan eegalamee, amma Qeerroon sochii hundaa dhunfatutti , isa Boodas Qeerroo fi Qarreen Qabsaa’oota Qabsoon siila’aniin Hogganamanii diinaa wayita raasaa turanitti, gama diinaanis, firaanis yaadaa fi ilaalcha hedduutu dhihaachaa ture. Namoonni waan kun itti hin fufu jedhanii eegalee, Qabsoo Ijoollee keenyaa marmaranii hanga kiishaa isaanii keessa naqachuuf yaalanitti arganeerra.

Dhugaadhaa wareegama hedduu jabaa kafalaa jirra. Garummoo filmaata biraa hin qabnuu. Har’aa nuutu wareegama baasaa jirrun onneen nu madoofti ta’aa. Boruu garuu gama keenyaan gammachuu ta’ee, gama diinaan gubannaa ta’aa. Kunimmoo waanuma arguuf teenyuudhaa.diinni qabsoo Biyya keessaa gaggeeffamaa jiruun waa hedduu itti maxxansee fi xureessee akka barbaadutti dhiheesseera. Oromoonni iji isaanii hanguma ilaaltu yaadanis, qabsoo irraa fagaatanii jiraachuu isaanii osoo hin qeeqiin, warra dhiiga itti lolaasaa jiruu fi lafee itti cabsaa jiran irratti waa hedduu dubbataniiru.Waggaa sadan kana waan dubbatamee fi katabamee seenaatu ol kaa’ee jira. Waan sun hundumtuu afarfamee garuu, kan hin tarkaanfatu jedhamee tarkaanfatee, kan hin badaa jedhamee lubbuu qabaatee, kan ni laafata jedhamee jabaatee diina morma hudhee jiru ta’uu yennaa argan maaluma jedhu laata ?

Kaayyoon barruu kiyya har’aa dubbii kakaasuuf miti. Har’as seenaatu raawwatamuuf jiraa, waan kaleessaa irraa baradhaatii , dhaloota har’aa of laachaa jiruuf kabajaa qabaadhaa jechuufi. Mana ho’aa keessa teenyee xiinxalaa fi yaada baatii tokkof illee hin turree gumaachuu irraa akka of qusannee waan ijaaraatti ceenuu hubachiisuufi.

Addatti bara 2015 kaasee daa’immanii kaasee hanga maanguddoo ganna 70tti wareegama kafalaa jiran. Kun eenyun illee gaddisiisuun hin hafu. Garuu ammas furmaata biraa hin qabnuu. Bilisummaan wareegama malee argamtuu gonkumaa eessallee hin jirtu. Kanaaf ammallee wareegama ulfaataa kafaluun keenya hin hafu. Wareegamnii kun jabiinaa fi wal jala yaa’uu keenyaan hanqifamuu mala. Garuu waan hin hafnee. Yeroos Yaadoota ka’anii turan kaasuun barbaada. kan diinni miidiyaa fi sabaa himaalee irratti dubbatu osoo hin taanee, ofiima keenya waan ofiin jennee turre keessaa:-

1.       Lubbuu ijoollee maa ficcisiisuu ?

2.      Fiixa ba’iinsa hin qabu , har’aa ho’ee boruu qabbanaa’aa

3.      Sochiin Qeerroo Abbaa hin qabuu !!!haadha itti barbaannaa ,,,,kk

4.       Dhaloota keenya hidhaatti fixanii..

5.      Tapha ijoolleetii ,,,

6.      Dhaloota barnoota irraa kutaa jiruu ,,, kkf jedhamanii jiru. Qabxiilee muraasa kana maaliif kaafnee ? jennee mee haa eegallu . gaaffiin akkasii jalqaba irratti kan ka’uu, dantaa ofii dursuuf jedhameeti. Inni lammaffaa, Naamuusaa fi kabajaa eenyuf akka qabanillee wallaaluu irraati. Inni sadaffaan, Qabsoo keessaa fagaatanii madaala tilmaamaa ykn xiinxalaa keessa gangalachuun qabsootti fudhachuu irraati. Kun deebii gababaa ta’aa. Deebii qabatamaan ammo waan yeroo san jedhamee fi waan qabatamaa amma jiru wal bira qabnii ilaaluudhaa.

FINCILLI MATAA FI GURRA ITTI GUGUDDIFNEE KUN MAAL UUMEE ?

1.      Fincila saba keenyaatti aanee ka dhufee, wareegama isaan kafalaniidha. Wareegamnii kun garuu firii Gootummaa sadarkaa addunyaatti galmeesiseen dabree jira. Har’aa wareegamni ulfaataan sun, dudda wayyaanee cabsee akka teesse dubbattu taasisseera. Taa’anii haasa’uutti aanee ciisanii haasa’uutu dhufa. Kunimmoo dhawaataan itti fufa. Wayyaaneen kaleessa barcuma paarlaamaa dhibbeentaa 99% mo’adhee kan jettee addunyaatti gabaafattee biyyee kan nyaatee wareegama ijoollee kanaanii . wayyaanee kana dubbattee waggaa 1 booda guutuu Oromiyaa keessatti Seenaan sun hundi addunyaatti kan mul’ifame.kun wareegamuun lammiilee keenyaa sun firii akka godhatee nu argisiisa.

2.      Wayyaanee maallaqa biliyoonaan ramaddee kan irratti hojjachaa turtee qabsoo Oromoo ABOn durfamu, akka fedhii namoota muraasaa fi garee tokkotti fudhachiisuuf amma dandeesse ifaajjaa jiraattee. Maallaqi daldaltoota siyaasaa bitanii Biyyoota of cinaa hiriirsuu waan laayyoo miti. Garuu kun hundi dhiiga ijoollee keenyaan dhiqamee ifatti ba’eera. Gaaffii qabsaa’oonni barootaaf kaasaa fi itti wareegamaa jiraatanii fi jiran , kan namoota muraasaa osoo hin taanee, kan Ummata Oromoo ta’uu fi Ummati Oromoo ABOn akka isa bulchuu akka barbaadan ifatti kan ittin mirkaneeffamee fudhatama argateedha.

3.      Mootootii hundaa irra diinni innikkaa Oromoo wayyaanee ta’uu kan itti mirkaneeffattee, qabsoo ummata oromoo goolessummaan wal qabsiisanii dhabamsiisuuf sochii taasifteedhaa. ABOn shororkeessaa addunyaa ta’ee, akka Biin laadeen akka barbaadamuu fi Ummati Oromoo akka Iraaqii fi Afaagaanstaan akka tumamanii dhumaniif shirri baroota dheeraaf hojjataa jiraatte salphaa miti. Warri wayyaaneetti maxxananii fi bitamanii jiran waan kana hangam gadi fageessanii akka ilaalanii jiran naaf hin galu. Wayyaaneen diina keenya ishee dumaati. Amaarri fi warri kaan Biyyuma keenya irratti nu cabsu uyaalan. Wayyaaneen garuu addunyaa irraa nu dhabamsiisuu ykn addunyaa nutti dulchisuu yaaltee jirti . kun yoomillee seenaa sana keenya keessaa hin badu. Sammuu dhala Oromoo hundaa keessaas hin badu.egaa Qeerroo fi Qarree seenaa wayyaanee xuraa’aa akkasii addunyaa irratti saaxilanii qabsoon Oromoo gaaffi abbaa Biyyummaa malee kan shororkeessummaa akka hin taanee, ABOn kallacha qabsoo Oromoo ta’uu mirkaneessan.

4.      Waggoota dheeraaf addunyaa irratti sabni Oromoo kaleessa sirna mataa isaa qabaachaa akka turee fi gabrummaa jalatti akka kufee jiru, aadaa fi jireenya hawaasummaa mataa isaa akka qabu , gaaffiin Oromoo addunyaa irratti fudhatame akka argatee kan ittin mirkaneeffame, Sabni Oromoo saba of bulchu akka ture kan mirkaneessu sirni gadaa UNESCO tti hatattamaan akka gadi ba’uu kan taasisan seenaama ijoollee keenyaa ilaalcha tuffii hedduun irratti ka’ee kanaati. Waan addunyaa kana irratti ta’uu hundaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomaniitu of harkaa qaba. Dhaabbati mootummoota gamtoomanii ammoo addunyaa kana irratti waan jiru hundaaf ragaa isaa kan qindeeffatuu  fi mirkaneeffatu karaa UNESCO kanaatii . kanaaf dhiigi ijoollee keenyaa Gootummaa akkasii galmeessee dabree jira. Qabxiileen kun sadarkaa addunyaatti kan ilaallee qofaadhaa. Sadarkaa wayyaaneetti ammo lakkofsayyuuu hin qabu.

Mee waanuma gabaabaa kana irraa maal baranna. Tilmaama kaleessa lallabaa turree fi haala qabatamaa har’aa keessa jirru, addatti seenaa bifa haaraa Biyya keessatti argaa fi dhaga’aa jirru kana waliin yennaa madaallu , gara fuula duraatti akkam ta’uu qabnaa ? jennee of gaafannaa laata? ? moo, waan yeroos kaafnee xibaarree dhiifnee, waan eegalamee sun saganteeffamee kan gaggeeffamaa jiru ta’uu amannee qooda fudhachutti ceena. ? sochiin kun qindaa’aa ta’uu fi umurii qabaachuu qofaa osoo hin taanee xumura wayyaanee akka tolchuu ragaa hedduu ammaaf tarrisuu hin dandeenye of harkaa qabaafan kaasaa jiraa. Kan dabree abbaa salphisee fi ol kaasee taajjabaa, waan boriif of qopheessuun barbaachisaadhaa.

Sodaa fi shakkii tokkollee hin qabnuu . wayyaaneef dhumateera. Siyaasii yeroo isaatti kufuun waan hin hafnee. Har’a jabiina wayyaaneen osoo hin taanee sagantaa harka keenya jiru irraa wayyaaneen jiraachaa jirti. Wareegamni keenya hanga har’aa gumaa baasutti akka hin geddaramneef , waan eeggachuu qabnuu fi dantaa siyaasaa keenya ilaallachuu irraa ta’uu mala. Qawwee hidhachiifamuunis adeemsuma keenyaa tolchuuf, qawwee qooduun duuba maal akka jiru hubachuu irraa ta’uu malaa haa obsinu. qabsoo keenya irratti shakkinu hin qabnu. Tarkaanfii barbaannu bakka barbaannutti fudhannuu addunyaan akka nurra hin ilaallee beekna. Gara keessaattis ta’ee alaatti gumaa ba’uun dhihaachaa jira. Oromoon kana gochuuf mirga guutuu itti qaba. Kutaa 2ffaan itti fufa.

HORAA BULAA !