Dhaabotiin siyaasaa Oromoo – Waligaltee godhachuu

Dhaabotiin siyaasaa Oromoo kan seenadhaan qofa osoo hintaane amma lubbuudhan jiran walitti dhufanii dhaaba cimaa lama ykn sadi ijaaran hawwii Oromoo hedduuti. Akkuma mediyaa irraa argaa jirrutti Oromoo hawwii ofii kana ibsachuurra darbee walgayiif seeminaara qindeessuudhaan akka walitti dhufan haala mijeessaa jiraachuu agarra. Kana keessa kan ganna dura barattoonni Universitii Finfinnee qindeessan marii jalqaba gaarii ture. Ammas marii mediyaa irratti dhimma kana kaasun warri itti dhimman hedduu galata qabu. Kanatti dabalataan Waldaan Qorannoo Oromoo (OSA) sagantaa ofii kan baranaa dhimma kana godhatee ture. Marii bareedatu gaggeeffame dhaabotiin akka DHDUO keessaa hafanis.

Walitti dhufeenya dhaabotii siyaasaa kana akkanumatti dimshaashaan dubbachuun hiikkoo hinfidu. Hiikkoo kan fidu sirriitti babbaysanii walitti dhufuu dura waan ta’uu qabu laaludha.

Dhaabotiin Oromoo asii gadii kuni yeroo ammaa kana akka dhaabatti walcalanis socha’aa jiru.

1.       ABO shanee Gumii (Jaal Dawud Ibsaa)

2.       ABO Tokkoome (Jaal Jaarraa Abbaa Gadaa)

3.       ABO QC (Jaal Galaasaa Dilboo)

4.       KFO (Dr Mararaa Guddinaa)

5.       DHDUO (Dr Abiy Ahmed)

6.       ATWO (G. Kamaal Galchuu)

7.       ADO (Obbo Leencoo Lataa)

Dhaaboliin kuni walumatti garuu yoo akka dhaabatti keenye:

1.       ABO

2.       KFO

3.       DHDUO

4.       ATWO

5.       ADO

Dhaabolii kuni shanan walitti dhufanii lama ykn said ta’uu dura garuu hidhaa keessa jiran hiikkachuutu isaan barbaachisa. Dhaaboliin kuni harki irra caalan dhaabolii saboota biraa waliin waliigaltee qabu.

1.       ABO (waliigaltee PAFD- kanasa dhaabolii OLF, ONLF, SNLFt, GPLM, BPLM)  

2.       KFO (Medrek – waliigaltee OFC, ESDP, SEPDC)

3.       DHDUO (EPRDF – dhaabolii- OPDO, TPLF, ANDM, SEPDF)

4.       ATWO (kuni garuu walitti makamuu daabolii sadiiti gaaridha- KWO, ATUO, FIO)

5.       ADO (waliigaltee – Ginbot 7)

Dhaabotiin Oromoo shanan kuni dhaabotii saboota Toophiyaa waliin akkuma olitti kaahame kana waliigaltee godhataniiru. Haata’u malee garuu waliigaltee isaanii kan dhaabota saboota biraa waliin qaban kana dura dhaabotii Oromootin waliif galuu qabu. Waliigalteen isaan amma dhaabotii alagaa waliin qaban kuni yoo kan waliigaltee uumuf hawwan kana kan daangessu ta’e sakaallaa san keessaa bahu qabu. San booda walitti dhufuudhan akka hundee aadaa Oromoo sirna Gadaa ka’uumsa godhachuudhan ijaaramuu danda’u. Dhaabotii xiqqeessudhaan kan walitti makan eega makamanii booda kan ciminaan ijaaraman lameen ykn sadeen agoobara tokko ijaarrachuu danda’u. Egaa Tokkummaa Dimokiraasii Oromoo haaraa ijaaramu kanatu yoo barbaachisaa ta’e dhaaboii halagaa waliin gala.

Yeroo ammaa DHDUOn kan biyya bulchaa jiru EPRDF waliin waliigalteedhan filatameeti. Kuni waliigaltee inni godhurratti haala biyya gaggeessuu irratti maal fida inni jedhamus akka mootummaan kuni ammaaf hindigamne laalun gaaridha. Qorannaa gahaa gochuun akka waliigalteen kuni hindiigamne godha. Dura qorachuuf gareen dhimma kana hojjetu itti dhimmu ijaaramuun hedduu barbaachisaadha.

Oromoodhaf falli mariifi jaarsummaadha

Mirga Oromoo argate eegaa, ofiifis mariidhan

Yeroo ammaa kana Oromoo mirga dur argatee hinbeekne argachaa dhufuun isaa waan halamuu miti. Yoo xiqqaate Oromoon harki caalan hidhaadhaa bahuun bu’aa tokko. Hanqinoonni hedduun akkuma jirutti ta’us bu’aan argame kuni waan xiqqaa miti.

Bu’aa hara argame kuni immoo lubbuuf dhiiga ijoollee Oromootin argame malee dhaaba siyaasaa tokkoon miti. Sabni Oromoo akka sabaatti tokkummaadhan ka’ee kan diina cinaa hiriires kan lammii cinaa hiriires walitti diigee irra oolee moo’ate.

Haata’u malee bu’aa lubbuun ijoollee Oromoo - QEERROOn waggoota sadan darban kana qofa kuma jahaa ol ta’u itti dhabne kana wal saamun mul’achaa jira. Dhaaboliin Oromoo anatu kana fide, anatu abbaa mirgaati isa jedhurratti ifatti walirratti duulaa jiru. Kunimmoo dhumaatii har’allee Oromoota gara dhiyaa fi bahaatin gaggeeffamaa jiruuf sababa ta’uu Oromoon tolcheeti beeka. Keessattuu waliigaltee dhabuun DhDUO fi ABO shanee jidduu jiru ummata keenya jeeqaa jira, jeequfis jira. Kana immoo ummanni Oromoo marti sagalee tokkoon dhaabolii kana lakkii jechuu qaba. Nu gahe jedhanii maanguddoon walitti fidanii dubbii kana ammumatti yoo goolabuu baatan ummata keenya dur wayyaanen fixaa turte har’ammoo ofiif waloluu henna jechuudha. Diinni keenyas tana keessa carraa argatee mataa ol qabachuuf ta’a jechuudha.

Hiikkon nuti qabnu akka saba Oromootti Jaarsummaa aadaa keenyaa kan alagaan nuuf taa’u osoo hintaane kan nuti ofii taa’annu godhachuu qabna. Dhimma kana waan hunda dura Abbootin Gadaa Oromoo walitti dhufanii osoo oolanii hinbulin hiikkaa akka argatuuf ifaajuu qabu.

Dhaaba siyaasaa jaarsummaa didee ykn murtii maanguddoo kanniinii dide kamuu ummataaf ifa ta’uu qaba. Yoos jeequmsi hafee kan Oromoo dide ifatti beekamee ummanni dura dhaabbata jechuudha.

Hammasii garuu gareen kamuu olola hinbarbaachifne walirratti oofurraa of qusachuun hedduu barbaachisaadha.

Siinqen teenya baatee lola dhaabsisuudhan mirga addaa qaban san addunyaatti mullisuu qabu. Abbaan Gadaa labsii dabarsee bakka ummanni keenya itti dhiigaa jiru kana dhaquudhan lola dhaabsisuun hedduun barbaachisaadha. Guyyaa guyyaadhan dhiigni Oromoo bakka kamittuu jigu dhaabbachuu qaba. Kan dur dhumnee hedduu nu miidhaa jira, nu gubaa jiraata. Ammaa achi sabni oromoo rakkoo ofii rakkoo ofii hiikkachaa gaafa Afrikaatis akkasumas addunyaadhafis hiikkoo ta’uu qaba malee ofii beekamtiifi waan xixiqqoorratti wal lolaa diinaf lammata karaa saaquu hinqabnu.

Abbootii Gadaa dhimma kanarratti deeggaruu qabna, jabeessuu qabna, bira dhaabbachuu qabna.

Abbootin gadaas dhimma kanaaf dursu kennu jedheen yaada!

Kitaabni Qabsoon Oromoo Eessaa Karam gabaarra oole

QABSOON OROMOO EESSAA KARAM

Barreessan - Asnaaqaa T.Irkoo (T. G)

 Maxxansa 4ssoo WAxabajjii 2018

Kitaabni kuni maxxansaa haaran gabaarra oolera!

Maxxansaa 4ssoo haala yeroo waliin walsimatee fooyya’e.

Maxxansaa jalqabaa kitaabichaa bara 2009 Norway, bara 2013 fi 2014 Finfinneetti maxxanfamee hedduu gurguramee ture.

Kitaabichis:

Seenaa Qabsoo Oromoo qorachuudhan

Qabsoo Oromoo kan biyyoota biraatin walbira qabuudhan

Gadaan akkamitti Oromoo akka bulchaa ture yaadachuudhan

Haala yeroo ammaa dhaaboliin siyaasaa Oromootifi ummanni Oromoon biyyattifi alatillee keessa jiru kan durii waliin walbira qabuudhan,

Haala siyaasaa Oromoo mariif isiniif dhiyeessa.

Kitaabni kuni gabaarra oolera.

Kitaabicha Manneen kitaabaa Finfinnee fi Adaamaa argattu. 

Warri raabsuu barbaaddan:

Karaa asii gadii kanaan nu quunnamuu dandeessan:

 +251910423762

+251931289238

hordofaa@gmail.com

+4799151829
gipheedhugumaa2008@gmail.com

Qabsoon Oromoo Eessaa karam

Biyya teenya deeffachuuf Kora Oromoo barbaachisa

Biyyi takka jiraachuf lafa, ummata, afaan, aadaa, seenaa kkf qabaachun bu'ura dubbiiti. San booda immoo biyya san kan bulchuuf sirna ittiin bulchu qabaachun immoo jiraachuu biyya saniitif hundeedha.

Oromiyaan waggaa gara 150 harka alagaatin bulaa turuu waan hedduu ragaa barbaadun nama barbaachisuu miti, waan addunyaan marti beektu waan ta'eef. 

Waggaa dhibbaa ol akka Oromoon fedhutti osoo hintaane akka halagaan fedhuttif isaanif tolutti qajeelchanii nu bulchaa turuun isaanii gaafii hinqabu. Oromoonis alagaadhan buluuf qabeenya isaa samamu kanarratti falmaachaa turuun waan hedduun keenya keessatti guddanne.

Egaa falmaan biyya Oromiyaa deebisanii ijaarrachuu suni deemee amma waan fiixerra gahe fakkaata. Biyyi Oromiyaa akka gaafa waggaa 150 dura Gadaadhan bulaa turtee san amma immoo Gadaan haala hammayyoomen qaramee ittiin buluun sirna namni hedduun hawwu.

Yeroo diinni nu bulchaa ture waan dhabne keessaa:

- Gadaa

- Biyya keenya

- Qabeenya keenya

- Aadaa keenya

- Afaan keenya

- Amantii keenya

- Siyaasaa mataa keenyaa fi kkf

Amma biyya keenya deebifnee ijaarranna ykn harka halagaa jalaa baafnee ofiin of bulchina jennee ifaajee bara dheeraa, lubbuu qaqqaalii hedduu itti dhabne. Kuun jiruuf ofii, maatii ofii, bultii ofii itti dhabe. Kuun biyyaa bahee badheerratti dhume, kuun biyya keessatti manneen hidhaatitti affeelamaa ture, jiras. Gadadoon ummata keenyarra gahaa turu waan duranaaf seena barreessitooni galmeessanii kaahan ta'a.

Amma garuu yeroo murteessaa irra geenyee jirra. Innis yeroo alagaa harkaa biyya keenya deeffachaa jirutti. Kanarra gahuudhaf wareegama kaffalames nu martuu nibeekna.

Gadaan keenyas deebi'aa jiraachuu mallattoo heddutu jira. Biyya keenyas nu harkatti deebi'uus karaarra jira. Qabeenya keenya ammas halagaatu harkaa qaba. Kana deeffachuuf hojii cimaa barbaachisa. Aadaa, afaan, amantii keenya kan bade deeffachuuf murannoodhan hojjechuu nu feesisa. Walumaagalatti biyya keenya deebifnee ijaaruf tokkummaadhan akka biyyaatti gurmaahuu nu feesisa. Tokkummaadhan gurmaahuu jechuun dhaabilee keenya kan siyaasaa fi hawaasummaa gurmuu tokkoo waayee biyya keenyatirratti waliif galuun waan hundaa dursa. Kanaaf kora Oromummaa yaammachuun mala boru osoo hintaane har'a godhachuu qabnu.

Biyya Oromiyaa deebifnee ijaarrachuuf dura Oromiyaa akkamii isa jedhurratti waliif galuun murteessadha.

1. Oromiyaa biyya akkamii ijaarranna?

2. Ollaa keenya waliin akkamitti bulla?

3- Saboota nu keessa jiran waliin akkamitti bulla?

4. Saboota biyya Tophiyaa keessa jiran waliin akkamitti bulla?

5. Qabeenya keenya akkamitti deeffanna?

6. Qoodamni qabeenya keenya mootummaa federaalaa keessatti akkam ta'a?

7. Nageenya biyya keenyaa akkamitti tikfanna?

8. Daangaa biyya keenyaa akkamitti tikfanna?

9. Rakkoo wal jidduu jiraatu akkamitti hiikkanna?

10. Dhaaboliin siyaasaa Oromoo bakka bu'an dhimma Oromoo irratti yoo xiqqaate ulaagaa akkamii qabaachuu qabu?

11. Gadaa keenya akkamitti deeffanna?

12. Aadaa, afaan, amantii kkf nu jalaa bade akkamitti deeffanna? Oromoo akkamitti waldanda'ee waliin bula?

13. Dhaaboliin siyaasaa Oromoo kan saba biraa ykn biyyaa waliin yoo waliin galan dantaa Oromoo dabarsanii akka hinkennine maaltu akka ulaagaa lafa taa'a?

Gaafilee murteessoo kana fakkaatan hedduu deebii kennuufii qabnu kan biyya keenya deebifnee ijaarrachuuf murteessoo ta'an jiru. Kana irratti hundaa'udhaan, tokkummaa qeyee Oromoo eega ijaaramee booda qabsoo biyya keenya deebifnee ijaaruu irratti bobbaana.

Kuni akka dhufuuf kan ummanni gaafii dhiyeessuu qabu malee dhaaboliin siyaasaa nuuf guutan jennee waan teenyee eegnu miti.

Yeroo dhaaboliin siyaasaa gaafilee bu'uraa dhiisanii maqaaf waliigaltee bu'ura hinqabne takkaaf lamaan godhatan wanni Oromoon diduufis gaafileen bu'uraa waan deebii hinarganneefi. Gaafilee bu'uraa kanaaf deebii kennuuf dhaabilee siyaasaa lama ykn sadi qofti waliigaluun gahaa miti. Oromoon hundi kan keessatti hirmaatan, yaada nama hundaatuu kan keessummeessu korri Oromummaa kan biyya oromoo deebisee ijaaruu qindaahuu qaba. Kanallee warri Abbootii Gadaan abbummaadhan qopheessuu qabu. Yoo kana ta'uu baate biyya keenya deebifnee ijaarrachuuf alagaa nu saamuf nullee fixaa jiru ofirraa dhaabuf bara dheeraa nu gaafata. Qabsoon lubbuu qaalin itti kaffalame kunis badheetti hafee allaattin nyaachuu malti. Kanaafuu walitti wacuu dhiifnee Kora Oromummaa godhachuun murteessadha. kuni yaada dhuunfaa kotiti.

Kitaabni kuni yeroo gabaabatti gabaarra oola

QABSOON OROMOO EESSAA KARAM

Barreessan - Asnaaqaa T.Irkoo (T. Goolee)

Maxxansa 4ssoo Caamsaa 2018

Kitaabni kuni maxxansaa haaran yeroo gabaabatti gabaarra oolufi!

Maxxansaa 4ssoo haala yeroo waliin walsimatee fooyya’e gabaarra oolufi.

Maxxansaa jalqabaa kitaabichaa bara 2009 Norway, bara 2013 fi 2014 Finfinneetti maxxanfamee hedduu gurguramee ture.

Kitaabichis:

Seenaa Qabsoo Oromoo qorachuudhan

Qabsoo Oromoo kan biyyoota biraatin walbira qabuudhan

Gadaan akkamitti Oromoo akka bulchaa ture yaadachuudhan

Haala yeroo ammaa dhaaboliin siyaasaa Oromootifi ummanni Oromoon biyyattifi alatillee keessa jiru kan durii waliin walbira qabuudhan,

Haala siyaasaa Oromoo mariif isiniif dhiyeessa.

Kitaabni kuni Yeroo gabaabatti gabaarra oolufi.

Warri raabsuu barbaaddan:

Karaa asii gadii kanaan nu quunnamuu dandeessan:

                hordofaa@gmail.com

              +4799151829

               gipheedhugumaa2008@gmail.com

              +251910423762

Qabsoon Oromoo Eessaa karam

ADO maalif arriitin biyya galuun barbaachise?

Warri ADO maalif ariitidhan biyya galuu murteessan?
Ji’oota muurasa dura Obbo Leencoo lataa gaafilee kana gaafatamanii turan: Dhuguma amma dhaabni keessa Qeerroo hogganuu danda’aa? Dhaabni biyya alaatii dhufu kuni fedha qeerroo guutuu dandeessuu? Gaafii jedhuuf deebin isaanii fedha qeerroo guutus bakka bu’uus hindandeenyu, afaanumaaf jenna malee jedhanii deebisan. Dubbiin isaas dhugaarraa fagoodha nuti qeerroo bulchuuf yaalun jedhan. Afaanumaaf jenna malee dhuguma amma paartin kumtuu biyya alaatii dhufee biyya san bulcha jennee hinamannu jedhan. Eega hinamaninii maalif amma daddaffiin galluu fedhan ree?
Gaafin lammeesoo immoo ADO waan haaraa maal ummataaf fida? KFOn kan kaayyoo walfakkaataa qabu kunoo biyya jiraa, maalif ADO barbaachise isa jedhu hindeebisan.
Dubbiin sadaffaa immoo Maalif alaabaa mataa ofii hinqabanne, maalif alaabaa ABO qabattan isa jedhuufis deebii hinkennan. Akka miseensonno ADO tokko tokko jedhanitti garuu umrii keenya ABO keessatti waan fixneef gatiin ifaajee keenyaa deeffachuuf alaabaa kana ergifanne jedhu. Alaaban suni kan dhiiga ilmaan Oromootin ijaaramte waan ta’eef ummata biratti jaalatama qabdi isa kana saamufi.
Walitti qabaatti – maalif DHDUOn osoo biyyaa hintasgabbeessin ADO gara biyyaa affeeran isa jedhuuf dubbiin ifa. DHDUOn KFO waliin morkuu waan hindandeenyef hojii isaan ummata gochaa turan ummanni waan beekuf ummata adda qoodanii (KFO fi ADO) morka keessatti bu’aa argachuufi. Kuni hoo DHDUO milkeessaa? Bullee laalla.

Why ODF rushed home before it is settled?
Obbo Lencho Lata asked few months back if his party is really capable to understand the Oromo youth (qeerroo) and represent their interest and if it is realistic for exiled political parties to come home and lead the Oromo people today, he replied, no it is not realistic. He specifically said, I don't believe that we can represent the current Oromo youth. We just talk for sake of talking. This was on a discussion with obbo Lencho Lata.
The second issue is what difference is ODF making or what new does ODF come with when an alternative party OFC is there almost with the same agenda. No answer.
The third is why ODF is not creating its own party flag and on the contrary take OLF flag? There is no answer but many of ODF members claim that they have been OLF members and contributed a lot. They borrow OLF flag as a compensation for their contribution to OLF.
Concluding: why OPDO is rushing and inviting ODF home before they even controlled the country? It is simple, they couldn’t compete with OFC and this is their plan to split the Oromo mass and give balance for OPDO to compete. Will they be successful in that? Let's wait and see.

Kitaaba Qabsoon Oromoo Eessaa karam

Maxxansaa haaran fooyya'e yeroo dhiyootti gabaarra oolufi.

Kitaaba kana bara 2009 Norway tti bara 2013 immoo Finfinnee mana maxxansa Elleni P.P.PLC karaa namaa maxxansiisen ture. Manni maxxansaa suni eega cufamee turuu isaa odeeffannoon qaba. Haata'u malee kitaabni kuni ammas biyya keessatti maxxanfamee akka gurguramaa jiru irra gaheen jira. Namoonni kitaaba kana gurguraa jirtan eenyurraa bittannii akka gurguraa jirtan yoo naaf dhaamtan namoota seeran ala gurgurataa jiran kana beekun salphaadha. Kunimmoo boruufis eenyuyyuu gargaara. Hayyee maarree hojii qulqulleessuu kana haa hojjennu kaa.

Karaa biraa kitaaba kana maxxansaa haaran yeroo dhiyootti fooyya'ee kan gabaarra oolu ta'uu isiniif ibsa.

Band Aid and TPLF

In 1974, there was famine in Northern part of Ethiopia which costed thousands of lives. The then Emperor of Ethiopia, Haile Sillassie hide the famine to cover up for his fame.

In 1984, famine came again in the same area of Northern Ethiopia. Many part of Ethiopia was not aware of the scale of the disaster. The then dictator gov’t tried to hide this from the eye of the world, but journalist Michael Buerk revealed this to the world in his BBC report.

His report caught the attention of Bob Geldof, a singer from Ireland. He took it and mobilized the music world for aid and they organized Band Aid. There was a music recorded by world famous singers and concerts were organized all over the world.

When this was happening, little known in another part of Ethiopia, almost the news was blocked by the dictator government. When the musicians organized aid money and collected millions of dollars and try to delivery help to the famine stricken area, Mengistu Haile Mariam, the Presidant of Ethiopia denied it blaming the then rebels of TPLF and he wanted to punish the people accusing them for harboring the rebels.

Then aid world helped by US gov’t found a link to the rebels and met them in Sudan to agree delivery without the knowledge of the Eth. Government. The rebels came with a sand full of many lorries covering only the upper part with food and showed it as if it was a food cheating the aid workers. They get paid millions of dollars and used it to buy weapon and to fight the government. But it was with a cost of human lives, hundreds of thousands died of famine while we were unaware of it in the other part of the country and the live aid band feeling that they helped, the money was misused by the then rebels TPLF and todays government of Ethiopia. TPLF is a criminal group who cheated the world and killed hundreds of thousands of people. This just come on top of thousands they killed while demonstrating and thousands languishing in prison till today. Just watch the Band aid and BBC documentary.

Interesting story for Sunday.

Qabsoo Oromoo - Hiree Tophiyaa

Gaafa Bitooteessa 2, 2018 waggaa dheeraa booda siyaasaa biyya Tophiyaa keessatti waan haaran mul'ate. Kunis Paarlaaman biyyattii dhimma walmormisiisaa tokkorratti walmormee murtiin isaa meediyaa addunyaa guute.

San caalaa wanni nama dinqu garuu waan kana dura ta'ee hinbeekne, paarlaamaa biyyattii harka 100 paartin mootummaa qabate jiru kana bakka bu'an irraa abdii kutatuu dhiisee ummanni guyyaa kana dursee bakka buutota bilbilaan cinquu isaati. Kuni seenaa mootummaa kanaa keessatti kan baratamee miti. Biyyoota gara dhiyaa kana malee biyya keenyatti bakka buutota san ummanni keenya, bakka nu bu'an jedhee waan amantii irraa hinqabneef isaanuu dubbisuu hinbarbaadu, dhimma kiyya paarlaamaa keessatti naaf dubbatu jedhee abdii irra hinkaahun ture.

Haata'u malee namni hedduun guyyaa Bitootessa 2, 2018 akka murteessatti eegaa ture. Namni hedduunis waan eege dhabee, labsiin yeroo muddama (LYM) cubbuudhanis ta'u darbee, namni hedduun waan lama balaaleffate:

-  Paarlaamaa san kan dursu af-yaa'in Abbaa Duulaa Gammadaa lakkoofsa waliin dhahuudhan murtii kufe darbe jedhe

- Namoonni Oromoo ta'anii LYM kuni Oromoo fixuuf akka barbusagalee kennanitti aare

 Wanni tokko garuu dursee adda bahuu qaba. LYM kana DHDUOn akka dhaabatti mormite moo namoota muraasatu keessaa morme?

Namni tokko tokko DHDUON akka dhaabatti LYM kana akka mormite, haata'u malee namoonni tokko tokko maqaa dhahuudhan DHDUO keessaa akka diina cinaa hiriiran akka labsii kana deeggaran dubbatu. Dubbiin kuni dhugaarraa fagoodha. Sababiin isaas:

- DHDUOn osoo LYM kana mormite ta'ee Lammaafi Dr. Abiyyi gadi bahanii Agaazin ajaja komand postiin yeroo Naqamte, Dambi Doollofi bakka adda addaatti ummata fixu balaaleffachuufi nuti Agaazii kana hinaffeerre, naannoo keenyas too’achuu hindadhabne jechuutu irra ture.

- Miseensonni paarlaamaa Oromoo hundumtuu (178) DHDUO bakka bu’uudhan filatamanii achi jiru. Isaan keessa tokkichuu dhaaba mormituu bakka hinbu’an. Kan calaqqisiisanis ejjennoo dhaaba isaaniti. Kanaafuu, osoo DHDUOn dhugumaan LYM kuni akka kufu barbaaddi ta’ee silaa miseensoni kuni hundumtuu guyyaa murteessaa kana walgayicha hafuu hinqaban ture. Amma garuu harka irra caalan walgayicha hafan. Iilmi Tigree tokko manatti hinhafne. Kan sagalee labsii kana kuffisuuf kennus hedduu ta’a ture tokko tokko diinaf bitamanis.

- Odeeffannoo hamma ammaa jiruun guyyaa labsiin kuni murtaahu dursee Lammaaf Dr. Abiyyi akkasumas koree olaanon DHDUO bakka bu’oota kana walitti qabanii akka LYM kana dabarsan gaafachaa turan. Waldoorsisaafi walitti dheekkamaa turan.

Kana hundumaa walitti qabnee yoo laallu namoonni tokko tokko DHDUO keessaa LYM kana mormanis DHDUOn akka dhaabatti labsii kana hinmormine. Wanni nama dhibu garuu labsiin kun MNO aangoo inni qabu mulqee hojii maleeyyii kan isaan godhu ta’uu isaati. Osoo kana beekan labsii kana dabarsuun isaanii immoo DHDUOn dhaaba saba Oromoo caalaa ABUT/TPLF jiraachisuuf dalagdu ta’uu mul’isa ykn ajaja ABUT ala homaa gochuu dhaaba hindandeenye ta’uu addeessa.

Oromoon qabsoon isaa sadarkaa addunyaan isa dhaggeeffattu kana kan gahe, qalbii siyaasaa addunyaa hawwatu kana dhaqqabe qabsoo DHDUOn gaggeessiteen osoo hintaane qeerron lubbuu ofii kaffaleeni. DHDUOn gaafa qeerron, qarreen, jaarsaa jaartin bahanii karaarratti Agaazin fixu diina waliin dhaabatanii qeerroo yakkaa turuu isaanii hindagatamu. ABUT Oromiyaa keessatti humna dhabuu ofii gaafa beektu hogga DHDUO qeerrodhaan gitan dargaggeeyyii as baaftee ummata Oromoo afaanin itti fakkeessuu eegalte. Oromoonis filannoo biraa wan dhabeef, hoggantoonnii KFO waan hidhaa jiraniif, dhaabolii ala jiran irraa eegee waan dhabeef DHDUO jijjiiramtee kan Oromoo ta’uu hawwee fudhate. Haat’u malee garuu fuuldureen Oromoo hiikkan isaa kara DHDUOtiin akka hindhufne ifa baheera. Ummanni Oromootis bakka murteessatti eegee DHDUO akka humna hinqabne ykn murannoo hinqabne ykn durumayuu sabaaf hinijaaramin ifatti argeera.

Karaa biraatin eega hogganni KFO hidhaadhaa bahanii as kan duraan DHDUO duuba hiriire marti hoggantoota KFO gaafachuu, deeggaruufi ummanni simannaan jara kanaaf godhe DHDUO abdii ummanni na deeggare jedhu jalaa buusee akka warruma irraa dhalattetti galtuuf akeeke fakkaata.

Fuuldureen Oromiyaafi saba Oromoo harka DHDUO osoo hintaane harka qeerroo jira. Hoggantoota KFOtis yoo feete ABUT deebiftee hidhuu dandeessi. Kanaaf hireen saba Oromotif hafe qeerroo qofa.

wanti yeroo hedduu dagatamu tokko garuu DHDUO bakka bu'anii Prezidaantii, Af-yaa'ii fi ministeera kan ta'an kuni kan tajaajilan wayyaanee ta'ullee addunyaan akka waan Oromoodhaf dhaabbataniif bakka bu'iinsi isaanii Oromoorran miidhaa guddaa qaba. Addunyaan Oromoon dhugumaan bakka bu'oota mootummaa kana keessaa qabdi kan jedhu hedduu Oromoo miidhara. Sababiin isaas akkuma agarru isaan garaa ofiitif qofa wayyaanedhaaf ergamu malee mirga Oromoo prezidaantin, Af-yaa'ii fi ministaroonni suni yoo dubbatan hinagarre.

Karaa biraatin ABUT tapha siyaasaa biyyoota dhiyaa kana waliin baroote 1970 fi 1980 keessa taphattee itti milkoofte kan gama Rusiyaafi Ameerikaa jidduudhaa waa buufachuu sanitti deebitee jirti fakkaata (cold war). Torbee kana ministeerri haajaa alaa Ameerikaa Tophiyaa daawwachuu dhaqaa jiru. Torbee dhufu immoo ministeerri haajaa alaa Rusiyaa biyya Tophiyaa daawwatu. Biyyi Toophiyaa daandii murteessarra jirti. Kana keessatti haala siyaasaa gaafa Afrikaa yeroo ammaa kana keessaa jiru keessatti namuu gahee ofii qabaachuu barbaada. Kanaaf hiree Tophiyaa fuulduraatis kan murtaahu ummata biyyattii san qofaanii miti. ABUT tooftaa dur itti qaroomten Rusiyaa fi Chaaynaa qabattee Ameerikaa dorsisuun akka ishiin barbaadde akka deeggaran gochuuf yaalti. Kuni immoo sakaallaa qabsoo Oromootif saboota Topphiyaa hundaati.

 Bitootessi seenaa biyya sanii keessatti murteessadha. Torbeewwan as deeman Bitootessa bara 2018 keessaa kuni seenaa biyyattii saniitif murteessadha. Yookan ABUT wabii yakka kana dura hojjetteef akka itti hingaafatamneef argattee hiikkon dhufa yookan Ruusiyaaf Chaaynaa qabattee ammaa achi komand poostidhaan biyya san bittuuf yaalti. 

Haata’u malee Oromoo abshaalomuu qaba. Qabsoo kana kophaa osoo hintaane saboota biraatis itti gurmeeffatee diddaa lagannaa gabaa, diddaa hojii dhaabuu kkf diinagdee biyya sanii dugda kutuu qaba. San booda waraanni biyya sanii dubbii jijjiiruu jalqaba. San booda walitti garagaluun dhufuu mala. Fuuldureen Oromiyaa hiikkoo argachuu mala. Kunimmoo fuulduree Tophiyaatifis murteessadha.

Qabsoo Oromoo - hiikkaa yeroo dheerraa

Akkuma argaa jirru yeroo ammaa Wayyaanen hidhamtootan hiika jettee waadaa galtee jirti.
Haata'u malee ummata walitti qabdee jimlaadhan hiite keessaa takka takkaan gadi dhiifti. Namoota adda baaftee kaan sababa itti barbaaddee hidhaa tursiifti.
Karaa biraatin jijjiirama fidaa kan jirru nuyi, karaa seeratiin rakkina hiikuf socho'aa jirra jedhee kan dubbatu warra DHDUOti. Akka isaanitti suutu suuta jijjiirama fiduu waan danda'aniif mormiin, diddaa fi fincilli biraa hinbarbaachsiu.
Haala qabataamdhan jiru yoo laalle immoo yeroo ammaa kana yoomuu caalaa ummata daangaa Somaalerraa buqqa'an kaampii keessatti wayyaanen rasaasan fixaa jirti. Oromoon maal fida jettee ummata xiiqii keessa galchaa jirti. Hidhamtoota silaa hiikuf waadaa galtes hiikuu dhiiftee sababa adda addaa tarreessaa jirti.
Gaafin amma jirtu garuu wayyaanen kadhaadhan ykn akka DHDUOn jedhu kana karaa nagaatin rakkina kana hiikuf fedhii qabdii isa jedhu.
Hojii Wayyaaneen hojjechaa jirtu yoo laalle yeroo ammaa kana rakkina biyya keessatti dhalate kana karaa nagaa hiikti abdiin jedhu hinjiru. Fincila, diddaa, lagannaa gabaa gochuudhan osoo ummanni keenyas hinmiidhamin duraa duuban haala itti fufiinsan qabuun dhiibbaa gochuun hedduu murtessadha. Kana hinta'u taanan garuu wayyaanen guyyaa guyyaadhan ummata keenya fixaa, jijjiiramni eegnu sunillee hindhufu.